Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Адал адам – Адал еңбек – Адал табыс» атты Ұлттық құрылтайдың үшінші отырысында: «…бес кеселмен бүкіл ел болып күресіп, біржола тосқауыл қоюымыз керек. Алдымен, есірткі саудасы, соның ішінде синтетикалық есірткі айналымы. Өкінішке қарай, бұл індет жаппай белең алып барады» деп ерекше алаңдаушылық білдірген еді.

Ұлттық қауіпсіздік комитетінің мәліметі бойынша, осы жылдың басынан бері комитет есірткінің заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл бойынша 96 операция, оның ішінде 23-ін шет мемлекеттердің құзырлы органдарымен бірлесіп жүргізген. Нәтижесінде 24 халықаралық және 17 аймақтық есірткі жеткізу арнасы, сондай-ақ, 16 жасырын есірткі зертханасының қызметі жойылған

«…долдардың» долы әсері

Бүгінде Парламентте депутаттардың бастамасымен әзірленген, есірткі және күшті әсер ететін заттардың заңсыз айналымы үшін жауапкершілікті қатаңдатуды көздейтін заң жобасы пысықталып жатыр. Күшті әсер ететін заттарға «трамадол», «тропикамид», «тапентадол», «прегабалин », басқа медициналық мақсаттағы препараттар жатады. Ішкі істер министрінің орынбасары Айдос Рысбаев бұл заң қабылданған соң құрамында есірткісі бар немесе есірткі сияқты күшті әсер ететін заттарға бақылау күшейтіледі деген үмітте.

Өткен жылы «трамадол» деген дәріні бақылау тізіміне енгізгенбіз. Содан кейін оның заңды айналымы 90%-ға күрт азайды. Бұрын дәріханалар «трамадолды» еркін сата беретін, енді ондай жоқ. Күшті әсері бар басқа дәрілерді де есірткілі заттар тізіміне енгізсек, дәріханалар заң бұзудан қорқып, оларды саудаламайтын болады. Қазіргі тәжірибе бойынша дәріханаларды тексеру үшін рұқсат алуымыз керек. Сонда заңсыз сатқаны анықталса, материалдарды фармбақылау органына жібереміз, олар әкімшілік хаттама ғана толтырады. Жаңа заң жазаны қатайтса, полицияға да жұмыс істеу оңайлайды. Оған дейін қылмыскерлер айыппұл төлеп құтыла береді, – дейді А.Рысбаев.

Сарапшылардың түсіндіруінше, «тропикамид », «азот тотығы», «сомнол», «прегабалин» сияқты медициналық препараттарды, әсіресе нашақор жастар көп пайдаланады. Бұл заттардың көмегімен есірткіге тәуелді адамдар синтетикалық есірткінің әсерін күшейтеді, нәтижесінде оның медициналық емес айналымдары өсіп кетті.

Қазір осы дәрілік заттарды рецептісіз бергені және олармен жұмыс істеу қағидаларын бұзғаны үшін тек әкімшілік жауаптылық, айыппұл қарастырылған. Бұл оларды медициналық емес мақсатта сататын қаскөйлерге тосқауыл бола алмай тұр. Мысалы, 2022 жылы республикаға танымал «король трамадола» деген лақап атпен белгілі қазақстандық күшті әсер ететін заттардың ірі партиясын бірнеше рет ұсталғанымен, еш жауапкершілікке тартылмаған. Тек заң аясында айыппұл төлеп құтылып кетіп отырды. Оның дәріхана қызметіне қатысты формальды түрде лицензиясы болғандықтан мемлекет әкімшілік жазадан басқа ешқандай шара қолдана алмады. Осыны ескере келе, жаңа заң жобасында күшті әсер ететін заттардың заңсыз айналымы үшін, олармен жұмыс істеу қағидаларын бұзғаны үшін, сондай-ақ оларды ұрлағаны үшін қылмыстық жазалар енгізу ұсынылады. Сонымен қатар прекурсорларды, күшті әсер ететін заттарды дайындауға немесе өңдеуге арналған құралдар мен жабдықтардың заңсыз айналымына да қылмыстық жаза қарастырылады. Нашақорлыққа тоқтау салу үшін оның барлық көріністерімен күрескен абзал.

447 науқас емделіп шықты

Иә есірткіге қарсы күрес жүргізу үшін жауапты мамандар аянып қалып жатқан жоқ. Қоғам дертін ауыздықтау мақсатында ұйымдастырылған үгіт-насихат жұмыстарын облыстық полиция департаментінің есірткіге қарсы іс-қимыл басқармасы бастығының міндетін атқарушы Ардақ Дүненов баяндап берді.

– Жыл басынан Қызылорда облысы есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл басқармасының қызметкерлерімен бірлесіп есірткі жарнамасы бар граффитилерді жою бойынша акция өткізілді. Одан бөлек қаладағы әртүрлі шағын аудандарда орналасқан ғимараттардың қабырғаларынан 50-ден астам граффити-жазулар жойылды. Әлеуметтік желіде мониторинг жүргізу барысында «Киберқадағалау» ақпараттық жүйесіне синтетикалық есірткіні жарнамалайтын 110 сайт енгізіліп, оларды бұғаттауға ұсыныс берілді, – деді Ардақ Әбішұлы.

Өткен жылмен салыстырғанда биыл облыста нашақорлық диагнозымен есепке алынған азаматтар саны азайған. Сондай-ақ, биыл алғаш рет дәл осы диагнозбен ешқандай жасөспірімнің тіркелмегені анықталды.

– Өткен жылы облыстық психикалық денсаулық орталығында 428 науқас, ал биыл 447 науқас емделіп шықты. Бүгінде облыс тұрғындарына наркологиялық қызмет бойынша Қызылорда облыстық психикалық денсаулық орталығы құрамындағы 190 төсек орынға арналған тәуліктік және 10 төсек орынға арналған күндізгі стационар, 4 БМСК ұйымдарындағы психикалық денсаулық орталықтары, Байқоңыр қаласы мен аудандардағы 8 наркологиялық кабинеттер көмек көрсетеді. Біз де өз тарапымыздан тұрақты түрде есірткі, психотроптық заттар мен алкогольді тұтынуға жол бермеу мақсатында профилактикалық жұмыстар жүргізіп отырамыз, – деді облыстық психикалық денсаулық орталығы директорының орынбасары Аман Тұрсынов.

«Синтетиканың» соры

Осынша күреске қарамастан елдің жас халқы «синтетикалық есірткі» деп аталатын тұтынудың жаңа тенденциясына тап болды. Негізгі себеп – бұл заттардың қол жетімділігі мен арзандығы, интернет пен мессенджерлер арқылы сатып алу мүмкіндігі, ересектердің балаларының бос уақытын бақылаусыз ұстау. Балалар мен жасөспірімдер ең осал орта. Оларда есірткі заттарының зияны туралы нақты білім жоқ. Мұны қолданатын балалар өздерінің тәуелсіздігі мен тәуелсіздігін көрсететін басқа жігіттерді қабылдауға деген ұмтылыстан туындауы мүмкін.

«Синтетикалық есірткі» дегеніміз не? Бұл психологиялық және физикалық тәуелділікті тудыратын жасанды жолмен алынған психоактивті заттар. Танымал синтетикалық препараттарға мыналар жатады: экстази – планетада ең көп таралған үш есірткінің тізімінде; жылдамдық – ол екі компоненттен дайындалады, синтетикалық шыққан клубтық есірткі ретінде белгілі; LSD – күшті психостимуляторларға жатады; тұздар (мефедрон) – психостимуляторлық қасиеттері бар есірткі. Ол өз атауын тұз кристалдарына сыртқы ұқсастығына байланысты алды; дәмдеуіштер – синтезделген психотроптарға малынған өсімдіктерден жасалған темекі шегетін қоспалар деп аталады.

Дәстүрлі түрлерден айырмашылығы, синтетикалық препараттар адам ағзасына зиянды әсер етеді. Негізгі себеп – химиялық құрамы. Жүрек-тамыр жүйесі зардап шегеді, иммунитет төмендейді, бұл жиі суық тиюге, саңырауқұлақ ауруларына әкеледі, бүкіл денеде абсцесс пайда болады. Инъекциялық формалар қауіпті жұқпалы аурулардың таралу қаупін тудырады: вирустық гепатит, мерез және АИТВ. Сонымен қатар, нашақорлық өмір сүру ұзақтығын едәуір төмендетеді, интеллектуалды деградацияны тудырады. Дене толық психологиялық сарқылуды басып озады, орталық жүйке жүйесі бұзылады.

Түйін. Нашақорлыққа негізінен жасөспірімдер мен жастар шалдығатынын білу маңызды. Сондықтан ата-аналар, педагогтар мен жұртшылық нашақорлықтың алдын алу бойынша бірлескен жұмыс жүргізуі тиіс. Балаларда салауатты өмір салтына деген ұмтылысты дамыту басты қағида болуы шарт.

А.САЙЛАУОВ

 

Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!