Фотоашық дереккөзден

Әділ сот төрелігі – құқықтық мемлекеттің басты белгісі. Сот жүйесінің құрылымында әр деңгейдің өз рөлі бар: бірінші сатыдағы сот – істі мәні бойынша қарайтын орган болса, апелляциялық саты – алғашқы шешімнің заңдылығын тексереді. Ал кассациялық сот – сот жүйесіндегі соңғы бақылау тетігі, яғни заңның дұрыс қолданылуын қадағалайтын жоғары инстанция.

Кассациялық саты сот жүйесіндегі ең маңызды кезеңдердің бірі, себебі ол азаматтардың сот төрелігіне деген сенімін қамтамасыз етуге, біркелкі сот тәжірибесін қалыптастыруға және құқық үстемдігін нығайтуға бағытталған.

Кассациялық сот – алдыңғы сатыдағы соттардың шешімдері мен үкімдерінің заңдылығы мен негізділігін тексеретін сот органы.
Кассациялық өндіріс – бұл сот актілерін қайта қарау тәртібі, алайда ол істің мән-жайын емес, заңның дұрыс қолданылуын тексереді.

Кассацияның басты мақсаттары:

  • заң нормаларының біркелкі қолданылуын қамтамасыз ету;
  • сот қателіктерін түзету;
  • азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау;
  • әділ сот төрелігін қамтамасыз ету.

Қазақстан Республикасының сот жүйесі Конституция мен «Сот жүйесі және судьялардың мәртебесі туралы» Конституциялық заңға сәйкес құрылады.
Кассациялық саты сот төрелігінің жоғары деңгейін білдіреді және Жоғарғы Соттың құрамында жұмыс істейді.

Жоғарғы Соттың Кассациялық алқасы:

  • азаматтық, қылмыстық, әкімшілік және экономикалық істер бойынша түпкілікті шешім қабылдайды;
  • апелляциялық инстанция соттарының заңсыз немесе негізсіз шешімдерін жоя немесе өзгерте алады;
  • сот практикасын талдайды және бірыңғай қолданылуын қамтамасыз ету мақсатында нормативтік қаулылар шығарады.

Кассациялық шағым немесе ұсыну келесі ретпен қаралады:

  1. Шағым беру – азамат, заңды тұлға немесе прокурор сот актісіне кассациялық шағым береді.
  2. Шағымды қабылдау кезеңі – сот оны қабылдау немесе қайтару туралы шешім шығарады.
  3. Істі қарау – кассациялық сот отырысында тараптардың уәждері тыңдалып, сот актісінің заңдылығы тексеріледі.
  4. Шешім шығару – сот:
    1. шешімді өзгеріссіз қалдыруы мүмкін;
    1. шешімді өзгертуі мүмкін;
    1. шешімді жойып, істі қайта қарауға жіберуі мүмкін;
    1. немесе істі өз шешімімен түпкілікті аяқтауы мүмкін.

Мұнда маңызды қағида – кассациялық сот істің мәнін қайта қарамайды, тек құқық қолдану дұрыстығын анықтайды.

Кассациялық саты сот төрелігінің әділдігін қамтамасыз ету үшін келесі қағидаларға сүйенеді:

  • Заңдылық қағидасы – сот шешімдері Конституция мен заңға сәйкес болуы тиіс.
  • Тәуелсіздік қағидасы – судьялар шешім шығару кезінде ешкімге тәуелді болмайды.
  • Қоғам мен мемлекеттің мүдделерін қорғау – сот тек жеке тұлғалардың емес, жалпы құқықтық тәртіптің мүддесін де сақтайды.
  • Ашықтық және жариялылық – сот процестері көп жағдайда ашық түрде өткізіледі.

Кассациялық саты сот жүйесінің сенімділік және әділдік кепілі болып саналады. Ол тек жеке істер бойынша ғана емес, тұтас құқықтық саясат пен сот тәжірибесінің сапасына әсер етеді.

Кассациялық сатының тиімді жұмысы нәтижесінде:

  • заңдардың біркелкі қолданылуы қамтамасыз етіледі;
  • азаматтар мен ұйымдардың сотқа сенімі артады;
  • сот жүйесіндегі қателіктер азаяды;
  • Қазақстанның құқықтық мемлекет ретіндегі беделі нығаяды.

Мысалы, Жоғарғы Соттың кассациялық қаулылары төмен тұрған соттарға бағыт-бағдар беріп, құқықтық тәжірибені тұрақтандырады.

Соңғы жылдары Қазақстанда сот реформалары аясында кассациялық сатының қызметі жетілдірілуде.
Негізгі бағыттар:

  • сот актілерін электрондық форматта қарау;
  • процестік мерзімдерді қысқарту;
  • азаматтарға кассациялық сотқа жүгінудің ыңғайлы тетіктерін енгізу;
  • құқықтық талдау мен сот практикасын жүйелеу.

Бұл өзгерістер сот төрелігінің тиімділігін арттырып, азаматтардың құқықтарын қорғауға жаңа серпін беріп отыр.

Кассациялық сот – әділдік пен заңдылықты қамтамасыз етудің соңғы әрі шешуші буыны.
Оның басты миссиясы — құқықтың үстемдігін орнату және азаматтардың Конституциямен кепілденген құқықтарын қорғау.

Кассациялық саты – бұл тек сот бақылауының жоғары деңгейі ғана емес, бүкіл сот жүйесінің сапасы мен сенімділігінің көрсеткіші.
Сондықтан әрбір сот қызметкері мен судья кассациялық соттың беделін арттыруды және әділ шешім шығару арқылы қоғамның сотқа деген сенімін нығайтуды өз парызы деп білуі тиіс.

Қызылорда қаласының ӘҚБ сотының

жетекші маманы Л.Әбдуәли

 

Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!