Парламент Мәжілісінің депутаты, «AMANAT» партиясы фракциясының мүшесі Мархабат Жайымбетов мемлекет бақылауынан тыс қалған делдал компаниялар көмір бағасын шарықтатып, халықтың қалтасына ауырпалық салып отырғанын айтты. Ол мемлекет басшысының Жолдауында өнеркәсіп әлеуетін толық пайдалану үшін жан-жақты шаралар қабылдау қажеттігі туралы тапсырма бергенін еске сала отырып, көп жылдар бойы қалыптасып қалған көмірді делдалдар тізбектері арқылы сату жүйесін сынады, деп хабарлайды Azattyq Rýhy.
«Делдал компаниялардың қоймалары да, көліктері де, өндірістік қуаттары да жоқ. Есесіне олардың басты қарулары – стол, компьютер және «атағы біраз жерге жететін жақсы есім». Олар көмірді екі есе қымбаттатып, қайта сатумен айналысып отыр. Мысалы, Шұбаркөл көмірі бастапқы бағасы 9 мыңнан сатылып, делдалдар арқылы соңғы тұтынушыға 25 000 теңге шығады. 2023 жылы екі ірі көмір өндіруші компания – Шұбаркөл Көмір мен Қаражыра – өз көмірінің 90 пайызын 20 делдал арқылы сатқан! Тағы бір үлкен мәселе, жыл сайын коммуналдық көмір үшін артық төлем сомасы 30 миллиард теңгеден асады. Ал, бұның зардабы мен салмағы ауылдағы көмір тұтынып отырған халыққа түседі деген сөз», – деді ол.
Айтуынша, делдалдар арқылы өткізу көмір өндіруші компанияларға пайдалы қазбаларды өндіруге салынатын салық төлемдерін төмендетуге мүмкіндік береді (ХДПИ, көмір сатудан түскен табыстың 2,7% мөлшерінде алынады, сатудың жалпы құнының төмендеуі ХДПИ салық салынатын базасын қысқартады) және табыс салығын азайтады. Нәтижесінде өткен жылы мемлекеттік бюджет 1 миллиард теңгеге жуық салық алмаған.
«Ашықтықты қамтамасыз ету үшін коммуналдық-тұрмыстық көмірдің кемінде 50% – ы тауар биржалары арқылы сатылуы тиіс. «Астана» биржасында көмір бірнеше секунд ішінде үлестес трейдерлерге кетті. Өз кезегінде, Шұбаркөл көмірі MTS деген жаңа биржаға көшті – Modern Trading Solutions (MTS). Онда аккредиттеудің шектен тыс шегі – 95 миллион теңге болып белгіленді. Монополияға қарсы органның араласуынан кейін бұл соманы 240 мың теңгеге дейін төмендетуге мүмкіндік туды. Алайда, бұл да көмектеспеді: тәуелсіз трейдерлер әртүрлі сылтаулармен бұғаттауды жалғастырды», – деді ол.
Депутаттың мәліметінше, монополияға қарсы агенттік көмір өндіретін Шұбаркөл және Қаражыра компанияларын тексеруге бірнеше рет әрекет етті. Алайда, облыс бюджетінің негізгі доноры болған бұл компаниялар жергілікті соттардың шешімі толықтай тосқауыл жасады. Бас прокуратураның бастамасымен биржалық сауда-саттықтағы келісімдерді тексеру бір айдан кейін жабылды.
«Ағымдағы жылдың қаңтарында Қаржылық мониторинг агенттігі MTS тауар биржасының лауазымды тұлғалары мен Шұбаркөлдегі бірқатар делдалдарға қатысты іс қозғаумен шектелді. Бірақ бұлар тәуелді адамдар, ал бұл схемалардың негізгі бенефициарлары, көмір өндірушілер бүгінде жауапкершіліктен тыс қалып отыр!», – деді депутат.
Ол делдалдарсыз көмірді тікелей сатуды көздеген көмір операторларына қатысты тағы бір мәселені көтерді.
«Соңғы 3 жыл ішінде аталған операторлардың саны үш есеге өскен. Бүгінгі таңда бүкіл ел бойынша 389 теміржол тұйығына бізде 545 операторлар бар. AMANAT партиясының тікелей араласуымен, біз бұл саланы ретке келтіруіміз керек! Көмірдің бағасы – бұл жеке тұлғалардың бизнес мүдделері ғана емес, бұл біздің азаматтарымыз үшін әділеттілік пен жылудың қол жетімділігіндегі мәселесі!», – деген депутат премьер-министр Олжас Бектеновке ұсыныстар жолдады:
- Әлеуметтік маңызы бар тауарлардың, соның ішінде көмірдің барлық көлемі саудаланатын мамандандырылған биржаны енгізу;
- Биржа арқылы тікелей көмір операторларына сатылатын көмірдің үлесін ұлғайту;
- Сыбайлас жемқорлық пен аты бар, заты жоқ компанияларды болдырмау үшін аймақтық көмір операторларының нақты критерийлерін анықтау;
- Көмір өндіретін кәсіпорындар мен олардың контрагенттеріне тұрақты салықтық тексерулер жүргізу.
Фото: freepik.com
ҚР Парламенті
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!