Балабақшадағы мектеп жасына дейінгі балалардың еңбегі үш негізгі формада ұйымдастырылады: тапсырмалар, кезекшілік, ұжымдық еңбек қызметі түрінде.
Еңбек тапсырмалары-балалардың еңбегін ұйымдастырудың ең қарапайым түрі.
Олар мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс істеуде ерекше тәрбиелік маңызы бар. Олар көбінесе ойын және еңбек міндеттерін ажыратпайды, өз бастамасы бойынша қалай жұмыс істеуді білмейді, ересектер оларды тапсырмалар беру арқылы жұмысқа тартады.
Еңбек тапсырмасы дегеніміз балаға бір немесе кезкелген құрдастарымен бірге орындалуы керек нақты тапсырманы беру. Тапсырма ол баланы өзіне-өзі қызмет көрсетумен де, ұжым үшін қиындықпен де байланысты жұмысты орындауға міндеттеу.
Еңбек тапсырмаларын орындау балалардың еңбекке деген қызығушылығын, тапсырылған іс үшін жауапкершілік сезімін қалыптастыруға ықпал етеді. Бала назарын аударып, оны соңына дейін жеткізуге және тәрбиешіге тапсырманың орындалуы туралы хабарлауға күш салуы керек.
Балалардың еңбек қызметін ұйымдастыру нысаны ретіндегі тапсырмалардың ерекшеліктері бар: олар әрқашан ересек адамнан келеді, нәтиже алуға нақты көңіл бөлінеді, міндет нақты анықталады. Олар балалармен жеке жұмыс жасау үшін үлкен мүмкіндіктер ұсынады. Баланың тапсырманы орындау барысында жұмыстың дұрыстығын, еңбек дағдылары мен дағдыларының болуын, баланың тапсырмаға қатынасын, жұмысты соңына дейін жеткізе алуын бақылау ыңғайлы.
Ұйымның нысаны бойынша еңбек тапсырмалары жеке, кіші, жалпы болуы мүмкін; ұзақтығы бойынша – қысқа мерзімді немесе ұзақ мерзімді, тұрақты немесе бір реттік. Тапсырмалар арқылы тек еңбекке тәрбиелеу ғана емес, сонымен қатар адамгершілік, физикалық, ақыл-ой және эстетикалық мәселелерді шешуге болады. Балалармен тәрбие жұмысының тәжірибесінде жеке тапсырмалар жиі кездеседі (көбінесе ұжымдық, екі-үш баланың кіші топтары).Тапсырмалардың мазмұны балабақшадағы білім беру бағдарламасы ұсынған еңбек түрлеріне сәйкес анықталады; көбінесе балалардың жасына, топтың жағдайына байланысты (тірі бұрыштың, бақтың болуы, бөлмедегі жиһаздың орналасуы және т.б.).Жас топтарда тапсырмалар жеке, нақты және қарапайым, бір немесе екі әрекетті қамтиды (үстелге қасықтарды салыңыз, суару құралын әкеліңіз, қуыршақтан жууға арналған көйлек алыңыз және т.б.). Мұндай қарапайым тапсырмаларды балаларды ұжымның пайдасына бағытталған іс-әрекетке, олар әлі де өз қалауы бойынша жұмыс ұйымдастыра алмайтын жағдайда қосады. Тапсырма тәрбиешіге балаларды басқару әдістерін даралауға мүмкіндік береді: біреуіне көмектесу, екіншісіне үйрету, үшіншісіне қолдау көрсету, мақұлдау.
Мектеп жасына дейінгі балалар тапсырмаларды орындауға қатысу тәжірибесін жинақтаған сайын мұғалім олардың мазмұнын қиындатады. Сонымен, орта топта ол балаларға қуыршақ киімдерін өз бетінше жууға, ойыншықтарды жууға, жолдарды сүртуге, құмға құм салуға нұсқау береді. Бұл тапсырмалар күрделірек, өйткені оларда бірнеше әрекеттер ғана емес, сонымен қатар өзін-өзі ұйымдастыру элементтері де бар (жұмыс орнын дайындау, оның реттілігін анықтау және т.б.).
Орта топтағы тапсырмалар саны едәуір артады, өйткені балалардың жұмысқа қатысу тәжірибесі біртіндеп байытылып, олардың дағдылары күшейе түседі. Енді мұғалім бірден бірнеше мектеп жасына дейінгі балаларға тапсырма бере алады, дегенмен олардың әрқайсысы нақты (әр түрлі немесе бірдей) істі анықтайды. Осылайша, бірнеше бала бір уақытта жұмысқа жиі қатыса бастайды, бұл оларды пайдалы жұмысқа жиі және жүйелі түрде қосуға мүмкіндік береді. Тапсырмалар балалардағы еңбек әдетін қалыптастырудың құралы болады, оларды кезекшілікке дайындайды.
Үлкен топта жеке тапсырмалар балалардың дағдылары дамымаған немесе жаңа дағдыларға үйретілген еңбек түрлерінде ұйымдастырылады. Жеке тапсырмалар қосымша оқытуды немесе ерекше мұқият бақылауды қажет ететін балаларға да беріледі.
Айкенже Муханова
Қызылорда қаласы,
«Томирис журегі» балабақша меңгерушісі
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!