Функционалдық сауаттылық – стандартты емес өмірлік жағдайларда тиімді әрекет ету қабілеті. Оны «күнделікті даналық», өз өміріңізді сауатты түрде құру және онда адаспау мүмкіндігі ретінде анықтауға болады.
Тарих пәнінде функционалдық сауаттылық негізгі рөл атқарады. Бұл пән аясында тарихи және заманауи қоғамдық мәтіндерді талдай және түсіндіре білу, ойлар мен идеяларды білдіру, мәселелерді талқылау және сыныптастарымен пікірталас жүргізу қажет. Ол үшін тек білім ғана емес, сонымен қатар қарым-қатынас дағдылары да болуы керек. Ол бірнеше компоненттерді қамтиды. Біріншіден, тілді білу – грамматика, лексика, емле және тыныс белгілері. Екіншіден, бұл белгілі бір мәселелерді шешу үшін тілді қолдана білу – мысалы, эссе жазу, мәтінге талдау жасау немесе пікірталаста өз пікіріңізді білдіру. Үшіншіден, бұл әртүрлі коммуникативтік жағдайларға бейімделу және олардың талаптарына сәйкес тілді қолдану мүмкіндігі.
Функционалдық сауаттылық тапсырмасы тарих пәнінен оқушылардың тарихи білімді талдау, салыстыру, қорытынды жасау және өмірде қолдану дағдыларын дамытуға бағытталуы керек. Төменде тарих пәнінен функционалдық сауаттылыққа арналған тапсырманың үлгісі берілген:
Тапсырма: «Тарихи оқиғаның әсері»
Мақсаты: Оқушылардың тарихи оқиғалардың себеп-салдарын талдау және оларды қазіргі заманмен байланыстыру қабілетін дамыту.
Тапсырма сипаттамасы:
1. Мәтінмен жұмыс: Оқушыларға Екінші дүниежүзілік соғыстың (1939-1945) әлемге және Қазақстанға тигізген әсері туралы қысқаша мәтін беріледі. Мәтінде соғыстың экономикалық, әлеуметтік және саяси салдары сипатталады (мысалы, Қазақстаннан майданға аттанғандар, тылдағы еңбек, соғыстан кейінгі қалпына келтіру).Мәтін үзіндісі (мысал): «Екінші дүниежүзілік соғыс Қазақстан үшін ауыр сынақ болды. 1,2 миллионнан астам қазақстандық майданға аттанды, олардың жартысына жуығы қаза тапты. Тылдаәйелдер мен балаларқару-жарақ, азық-түлік өндірісінде еңбекетті. Соғыстан кейін Қазақстанда өнеркәсіп дамыды, бірақ халықтың әлеуметтік жағдайы ауыр болды.»
2. Сұрақтар мен тапсырмалар:
Талдау (3-4 сөйлем): Мәтінге сүйене отырып, Екінші дүниежүзілік соғыстың Қазақстанның экономикасына тигізген әсерін сипаттаңыз.
Салыстыру: Соғыстың Қазақстанға және басқа елге (мысалы, Еуропа елдерінің біріне) тигізген әсерін салыстырыңыз. Қандай ұқсастықтар мен айырмашылықтар бар?
Қазіргі заманмен байланыс: Соғыстың салдары қазіргі Қазақстан қоғамына қалай әсер етті депойлайсыз? Мысал келтіріңіз (мысалы, мемориалдар, соғыс ардагерлеріне құрмет, өнеркәсіптік даму).
Шығармашылық тапсырма: Сіз соғыстан кейінгі Қазақстанды қалпына келтіру жөніндегі комиссияның мүшесісіз. Халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту үшін қандай шараларды ұсынар едіңіз? (3-5 ұсыныс)
3. Қосымша (графикалықт алдау): Оқушыларға соғыскезіндегіжәне одан кейінгі Қазақстанның өнеркәсіптік өндірісінің өсуі туралы кесте немесе диаграмма беріледі.
Олардан мәліметтерді талдап, қорытынды жасау сұралады.
Мысал кесте:
| Жыл | Өнеркәсіп өндірісі (млн. тонна көмір) |
| 1940 | 10 |
| 1945 | 7 |
| 1950 | 15 |
Сұрақ: Кестеге сүйене отырып, соғыстың өнеркәсіпке әсерін және одан кейінгі қалпына келу процесін сипаттаңыз.
4. Бағалау критерийі:
Мәтіннен негізгі ақпаратты дұрыс анықтау – 20%
Тарихи фактілерді талдау және салыстыру – 30%
Қазіргі заманмен байланыстыру – 20%
Шығармашылық ұсыныстардың негізділігі – 20%
Тілдік сауаттылық және жауаптың құрылымы – 10%
Бұл тапсырма оқушылардың тарихи оқиғаларды талдау, салыстыру және қазіргі заманмен байланыстыру дағдыларын дамытады. Сондай-ақ, шығармашылықжәнеаналитикалықойлаудықалыптастырады.
Қарлығаш Есекеева,
«Өрлеу» Қызылорда облысы бойынша филиалының аға оқытушысы
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!