Жыл сайын дүние жүзінде жатыр мойны обырының (ЖМО) 600 000-нан астам жаңа жағдайлары анықталады, және 300 000-нан астам әйел осы аурудан қайтыс болады. Қазақстанда жылына жатыр мойны обырының 1900-ден астам жаңа жағдайы тіркеліп, жыл сайын 600-ден астам әйел қайтыс болады. Соңғы 20 жылда республикамызда жатыр мойны обырына шалдығу көрсеткіші 26 %-ға өсті.
Жатыр мойны обырының пайда болу себептері
ЖМО – әлемдегі әйелдерде жиі кездесетін төртінші қатерлі ісік түрі. Қазақстанда статистика одан да сорақы – ЖМО әйелдердегі қатерлі ісіктер құрылымында – сүт безі қатерлі ісігінен кейін екінші орында тұр.
ЖМО пайда болуының негізгі себебі – АПВ инфекциясы.
АПВ адамнан адамға жұқпаланған терімен, шырышты қабаттарымен және дене сұйықтықтарымен тікелей байланыс арқылы беріледі
Байланыс және күнделікті қолдану – қол алысу, сүю, терінің зақымдануы арқылы. Вирус ылғалды ортада тез таралады, сондықтан сауналар, моншалар, спорт залдар, дәретханалар мен бассейндер сияқты қоғамдық орындарға барғанда абай болу керек.
Жыныстық қатынас – бұл жыныстық қатынас кезінде немесе жыныс мүшелеріне тиген кезде жұқтырылған аймақпен кез-келген байланыс болуы мүмкін. АПВ жағдайында, мүшеқаптар толық қорғауды қамтамасыз етпейді, өйткені олар жыныс мүшелерінің барлық терісін қамтымайды.
Туылған кезде тікелей жолмен – жұқтырған анадан балаға туу каналынан өту кезінде.
Өзін-өзі жұқтыру арқылы – АПВ тырнақ астында ұзақ уақыт сақталуы мүмкін, яғни адам инфекцияны алып, өзіне жұқтыруы мүмкін.
Маңызды: АПВ қан мен сперматозоидтар арқылы берілмейді.
АПВ онкогенді түрлері патологиялық өзгерістерді тудыруы мүмкін, бұл 15-20 жылдан кейін жатыр мойны обырының дамуына әкеледі.
ЖМО-ын ерте диагноз қойып, емдеуді дереу бастау арқылы емдеуге болады. Сондықтан Қазақстанда 30 жастан 70 жасқа дейінгі әйелдер үшін жеке скринингтік тексеру жүргізіледі.
Әр төрт жыл сайын скринингтік топтағы әйелдер жатыр мойнындағы ықтимал қатерлі ісіктерді анықтау үшін ПАП-тест (Папаниколау жағындысы) тапсыруы керек.
Скринингтерден басқа, 100-ден астам елде АПВ вакцинациясы түріндегі профилактикалық шаралар қолданылады. АҚШ, Ұлыбритания, Австралия, Швеция және басқа елдердің тәжірибесі вакцинациядан кейін жатыр мойны обырының төмендеуін көрсетеді.
Қазақстанда 2024 жылдың күзінде АПВ-ға қарсы ерікті вакцинациялауды бастау жоспарлануда. ҚазОРҒЗИ болжамы бойынша бұл болашақта ЖМО- шалдығуды 74,2%-ға төмендетуге мүмкіндік береді.
Динара Жанабергенова
Қызылорда облысының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті басшысы
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!