Адам құқықтары әркімге туылғаннан бастап тиесілі және тек қайтыс болған кезде тоқтатылады. Олар табиғи, ажырамас және барлық адамға тең тиесілі
Табиғиға, мысалы, өмір мен денсаулыққа, жеке басына қол сұғылмаушылыққа, ар-ождан мен дін бостандығына және басқа да негізгі бостандықтарға құқығы жатады. Бұл құқықтар әмбебап, яғни олар бәріне және барлық жерде бірдей қолданылады: қарт пен нәресте, әйел мен ер адам, сенуші мен атеист, азаматтар мен шетелдіктер, Қазақстанда және әлемнің кез келген басқа бөлігінде. Сондықтан адам құқықтары онша көп емес, барлығы 40-қа жуық.
Олардың түсінігі барлық елдер үшін бірдей және олар өздері негізгі халықаралық құжаттарда – адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясында және азаматтық және саяси құқықтар, сондай – ақ экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы екі пактіде бекітілген. Олар адам құқықтары туралы халықаралық Биллді құрайды.
Табиғи, яғни адам құқықтарынан басқа, алынған құқықтар да бар, олардың саны бірнеше мыңға жетуі мүмкін. Бірақ адамның негізгі құқықтарынан айырмашылығы, олар белгілі бір жағдайларда ғана пайда болады. Мысалы, адамға көлік жүргізу құқығы туылғаннан бастап берілмейді, бірақ оқудан және жүргізуші куәлігін алғаннан кейін беріледі.
Сондай ақ азаматтың құқықтарын бөлек ажыратуға болады-олар тек белгілі бір елдің азаматтарына тиесілі және тек сол жерде жұмыс істейді. Бұл дегеніміз, олар шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға қолданылмайды. Азаматтардың құқықтарына, мысалы, сайлау және сайлану құқығы, мемлекеттік қызметке қол жетімділік, зейнетақымен қамсыздандыру жатады.
Бірақ адамның табиғи құқықтары бұзылғанын қалай түсінуге болады?
Мысалды қарастырайық. Адам мерзімі өткен затты сатып алып, оны анықтаса.Бұл жағдайда тұтынушының құқықтарын, яғни алынған құқықты бұзу болады, бірақ адамның табиғи құқықтарын бұзу болмайды.
Бірақ егер адам мерзімі өткен тауармен уланып, қайтыс болса, онда бұл адамның өмірге деген табиғи құқығы туралы айтуға болады.
Берікбол Байхожаев ҚР Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің Қызылорда облысы бойынша өкілінің уақытша міндетін атқарушы
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!