Балабақша – баланың алғашқы әлеуметтік әлемі, оның жан дүниесін қалыптастыратын алтын бесік. Мұнда ол өмірлік тәжірибе жинақтайды, сезімдерін білдіруге, қарым-қатынас құруға, өзін-өзі тануға үйренеді. Бұл үрдісте педагог-психологтың маңызы зор: ол баланың рухани әлеміне кілт тауып, оның эмоционалдық тепе-теңдігін сақтауға көмектесетін жанға айналады. Балабақша күндерінің әр сағаты – ойын мен білім, шығармашылық пен тәрбиенің үйлесімді айналымы. Психолог балалардың жас ерекшеліктеріне сай жеке және топтық жұмыстар арқылы олардың ойлау, есте сақтау, зейін қою сияқты қабілеттерін дамытады.
Балабақшадағы жұмыс күн сайын балалармен қарым-қатынастан, олардың көңіл-күйін бақылаудан және қажетті көмек көрсетуден басталады. Әр бала өзін қауіпсіз сезініп, еркін әрекет ете алуы үшін психолог олармен жеке және топтық жұмыстар жүргізеді. Баланың жас ерекшеліктеріне сай ойын түрлері, дамытушы жаттығулар мен әңгімелер арқылы олардың ойлау қабілеті, зейіні, есте сақтау қабілеті дамиды.
Нақты кезеңде балалардың ішкі толқуларын реттеу үшін психологияның заманауи әдістері пайдаланылады. Музыка терапиясы арқылы күй мен ырғақтың көмегімен сезімдерін теңестіруге, арт-терапия – сурет пен қолөнер арқылы ішкі әлемін босатуға болады. Құм терапиясы тактильді сезімдерді оятып, шығармашылық қызықты дамиды. Ертегілер мен ролдік ойындар арқылы балалар өмірлік құндылықтарды игереді: Алдар Көседің айлакерлігін, Қорқыттың даналығын, ата-баба дәстүрін түсінеді. Әр әдіс баланың рухани қуатын арттырып, стресстен арылтуға, өзін-өзі басқаруға үйретеді.
Ойын – баланың психологиялық дамуының негізгі құралы. Ролдік ойындар арқылы ол өмірде кездесетін жағдайларды модельдейді: отбасын, мектепті, аурухананы. Ұжымдасқан ойындар балалардың әлеуметтік дағдыларын жетілдіреді. Мысалы, «дүкен» ойынында сатушы мен сатып алушы роліндегі балалар сөйлеу мәдениетін, есептеу қабілетін, сондай-ақ өзара ілтипатты үйренеді. Ал «құрылыс» ойыны топтық шешім қабылдауға, логикалық ойлауға үйретеді. Ойын барысында туындайтын қайшылықтар психологтың көмегімен шешіліп, балалар өз сезімдерін басқарудың дұрыс жолдарын табады.
Педагог-психологтың жұмысы тек балалармен шектелмейді. Тәрбиешілермен тығыз байланыста жұмыс істеу арқылы әр баланың мінез-құлқы, оқуға деген қабілеті бақыланады. Ата-аналармен үнемі диалог орнатылып, баланың үйдегі және ұжымдағы әрекеттері талданады. Мәселен, балабақшада белсенділік танытпай жүрген баланың үйдегі белсенді әрекеті туралы ақпарат психологқа оны топтағы жұмыстарға біртіндеп қосуға мүмкіндік береді. Бұл көп түрлы тәсіл баланың жан-жақты дамуын қамтамасыз етеді.
Балалардың ойлау қабілетін, қиялын дамыту үшін түрлі ролдік ойындар ұйымдастырылады. Бұл олардың өзіндік пікір қалыптастыруына, еркін сөйлеуіне және жаңа жағдайларға тез бейімделуіне көмектеседі. Сонымен қатар, ұжымдық ойындар балалардың әлеуметтік дағдыларын жетілдіріп, қарым-қатынас жасау, тыңдау, түсіну сияқты қабілеттерін дамытады. Ойын барысында балалар өз сезімдерін еркін білдіруге, ынтымақтастық орнатуға және қиындықтарды еңсеруге үйренеді. Бұл олардың эмоционалдық тұрақтылығын нығайтып, өзін-өзі тану қабілеттерін жетілдіреді.
Қорыта келе, балабақшадағы педагог-психологтың жұмысы – балалардың психологиялық саулығын қамтамасыз етіп, олардың жан-жақты дамуына жағдай жасау. Балалар өздерін еркін сезініп, жаңа білім мен дағдыларды меңгерсе, болашақта сенімді, өзіне жауапкершілік ала алатын тұлға болып қалыптасады. Осы бағытта үздіксіз еңбек ету – әрбір маманның басты міндеті.
Ақнұр ҚҰЛМАНОВА, «Нұр-Орда» бөбекжай-балабақшасының педагог-психологы. Тасбөгет кенті
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!