фото: med-zahid.com.ua
Есірткі – адамның мінез-құлқына, сана-сезіміне, көңіл-күйіне кері әсер ететін улы химиялық зат. Ол адамды өзіне тәуелді етіп, еркінен айырады. Жалпы алғанда, «есірткі» сөзі ағылшын тілінде «ұйықтату», «жансыздандыру», «сезімсіздендіру» деген мағынаны білдіреді. Бұл қауіпті дертке көбіне жалындаған жастық шақтың алауымен қыз-жігіттер немесе өмірінде қиындықтарға төзе алмаған адамдар шалдығады. Тәуелділік құрбандары өз өмірінің бағытын жоғалтып, түрлі қиындықтар мен қайғылы жағдайларға тап болады.
Есірткі ұғымының тарихы тереңде жатыр. Алғаш рет «наркотик» деген атауды грек дәрігері Гиппократ сезімдерді жоғалтуға арналған заттарды сипаттау үшін қолданған. Кейін бұл атау дәрігер Клавдий Галеннің еңбектерінде де кездескен. Қазіргі уақытта медицинада және құқықтық жүйеде «есірткі» ұғымы жүйке жүйесін уландыратын барлық заңсыз химиялық заттарға қатысты айтылады. Мысалы, АҚШ пен Канадада есірткі қатарына кокаин, каннабис және опиоидтар жатады. Әлем елдері есірткі айналымын заңмен шектеген: 1972 жылы өткен халықаралық жиында 186 ел есірткіге қарсы қатаң келісімдер қабылдап, тиісті шараларды енгізді.
Есірткі – қоғамға қауіп
Адам – қоғамның басты байлығы. Ал адамның баға жетпес қазынасы – денсаулығы. Денсаулығын сақтап, салауатты өмір салтын ұстанған адам ғана табысқа жетіп, бақытты ұрпақ тәрбиелей алады. Салауатты өмір салтын ұстанатын жандар есірткінің зияны мен оның қауіпті салдарынан хабардар. Ішімдік, темекі, есірткі сияқты зиянды өнімдер тек тұтынушыға ғана емес, қоршаған орта мен табиғатқа да орасан зиянын тигізеді.
Есірткі пайдаланған кезде адамда уақытша рахаттану сезімі пайда болады. Бұл нейромедиаторлардың жоғарылауымен байланысты. Нейробиологиялық зерттеулер көрсеткендей, жағымды жаңалықтар немесе жетістіктер дофамин деңгейін табиғи жолмен арттырады. Ал есірткіні қабылдаған кезде бұл дофамин жасанды түрде күрт жоғарылап, «жалған қуаныш» сыйлайды. Бірақ есірткінің әсері тез өтеді, ал оның зияны денсаулыққа орны толмас жарақат әкеледі. Есірткіні жиі қолдану – ағзаны улап, дене мүшелерін «жаңа қалыпқа» бейімдеуге мәжбүрлейді, нәтижесінде адам ағзасы ауыр зақымға ұшырайды.
Өмірді бағалайық
Есірткіні жиі қолданатын адамдар уақыт өте тәуелділікке бой алдырады. Олар уақытша рахаттану сезімі үшін есірткіні қайта-қайта қабылдайды, бірақ оның өмірін жойып, денсаулығын құртып жатқанын сезбейді.
Өмірді бақытты әрі салауатты сүру үшін денсаулықты сақтау өте маңызды. Салауатты өмір салты мен жақсы ортаның маңызы зор. Әр адам өз денсаулығының қадірін біліп, уақытын бағалап, өмірді шын мәнінде жақсы көруі керек.
Қолда бар алтынның қадірін білейік. Денсаулық – баға жетпес байлық!
Ақнұр ЖӘНІБЕКҚЫЗЫ,
Қ.Мұхамеджанов атындағы
№1 мектеп-гимназиясының
11 «Ә» сынып оқушысы
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!