Қазір білім беру жүйесі адам әлеуетін барынша ашуға бағытталған жаңаша көзқарасты талап етеді. Әрбір білім алушының оқу процесіне толыққанды қатысуына мүмкіндік беру − заманауи педагогиканың басты қағидаларының бірі. Осы тұрғыдан алғанда, инклюзивті білім беру мен жасанды интеллект технологияларын біріктіру − білім сапасын арттырудың және әлеуметтік теңдікті қамтамасыз етудің маңызды құралы болып отыр.
Инклюзивті білім берудің мақсаты – физикалық, когнитивтік немесе әлеуметтік ерекшеліктеріне қарамастан әрбір оқушыға сапалы білім алу мүмкіндігін жасау. Ал жасанды интеллект бұл үдеріске жаңа серпін беріп, оқыту процесін дараландыру, бейімдеу және автоматтандыру мүмкіндігін ұсынады.
Инклюзивті технологиялар – білім беру процесінде ерекше қажеттіліктері бар балаларды қолдау мақсатында жасалған цифрлық шешімдер жиынтығы. Мұндай технологиялар оқу материалын әртүрлі формада ұсынуға (аудио, мәтіндік, визуалды) мүмкіндік беріп, оқушының ақпаратты қабылдау ерекшелігіне сай бейімделеді. Мысалы көру қабілеті шектеулі оқушылар үшін экран оқу жүйелері, ал есту қабілеті төмен оқушылар үшін мәтінді дыбыстық немесе субтитрлік форматта жеткізетін технологиялар кеңінен қолданылады. Бұл құралдар оқушылардың оқуға деген қызығушылығын арттырып, білім алудағы теңдікті қамтамасыз етеді.
Жасанды интеллект – білім беру саласындағы инновациялық өзгерістердің негізі. Ол үлкен деректі өңдеу және талдау арқылы оқушылардың жеке ерекшелігін анықтап, оқу процесін бейімдей алады. Инклюзивті ортада жасанды интеллект технологияларының қолданылуы мына бағыттарда ерекше маңызға ие.
Адаптивті оқыту жүйелері – жасанды интеллект оқушының үлгерімін, жауап беру жылдамдығын және қиындық деңгейін талдап, оған сәйкес тапсырмалар ұсынады. Қолжетімділік құралдары – «Seeing AI» немесе «Microsoft Learning Tools» секілді шешімдер көру және оқу қиындықтары бар оқушыларға мәтінді дыбыстап оқу, фон түсін өзгерту, мәтінді үлкейту сияқты қызметтер атқарады. Тілдік және сөйлеу кедергілерін жеңу – сөйлеуді тану және синтездеу технологиялары сөйлеу мүмкіндігі шектеулі балалармен қарым-қатынасты жеңілдетеді. Эмоциялық қолдау – кейбір интеллектуалды жүйелер оқушылардың көңіл-күйін талдап, мотивациялық кері байланыс береді.
Осы арқылы жасанды интеллект тек техникалық құрал емес, педагогикалық серіктес рөлін атқарады. Инклюзивті білім беруде жасанды интеллект құралдарын пайдалану мұғалім мен оқушы арасындағы өзара әрекетті сапалық тұрғыдан өзгертеді. Практикалық тұрғыда келесі қадамдар ерекше нәтиже береді: Жеке оқу бағдарламасын қалыптастыру – жасанды интеллект әр оқушының оқу тарихын, жетістігін және әлсіз тұстарын ескере отырып жеке оқу жоспарын ұсынады. Оқу нәтижелерін талдау – мұғалімдер жасанды интеллект көмегімен оқушылардың үлгерім динамикасын нақты дерек арқылы бақылай алады. Қолжетімді цифрлық көмекшілер – ChatGPT, Microsoft Copilot немесе Google Gemini секілді ассистенттер оқушылардың сұрақтарына нақты және түсінікті жауап беріп, күрделі ұғымдарды қарапайым тілмен түсіндіреді. Ақпараттық теңдік – жасанды интеллект жүйелері ақпаратты әртүрлі форматта ұсына отырып, әрбір оқушының қабылдау қабілетіне сай білім алуына жағдай жасайды. Жасанды интеллектінің енгізілуімен мұғалімнің рөлі түбегейлі өзгереді. Ол енді оқушылардың ақпаратты меңгеруін қадағалайтын емес, оқу процесін ұйымдастырушы және бағыт беруші тұлғаға айналады.
Жасанды интеллект педагогқа үлкен дерек негізінде шешім қабылдауға көмектесіп, жеке оқыту траекторияларын тиімді жоспарлауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар мұғалімнің цифрлық сауаттылығы мен этикалық жауапкершілігі де арта түседі.
Инклюзивті технологиялар мен жасанды интеллект құралдарын біріктіру – заманауи білім берудің стратегиялық бағыты. Бұл тәсіл оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескеріп, білім алуға тең мүмкіндік береді және педагогикалық процесті барынша дараландыруға жағдай жасайды. Жасанды интеллект тек автоматтандыру құралы емес, ол – педагогика мен технологияны біріктіретін жаңа буын білім беру жүйесінің негізі. Болашақта ЖИ қолдауындағы инклюзивті орта білім беру сапасын арттырумен қатар, қоғамдағы әлеуметтік теңдікті де нығайта түсетіні сөзсіз.
Хасен ЗЕЙНУЛЛА,
Қорқыт ата атындағы
Қызылорда университетінің магистранты
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!