Кәсіптік ауру − зиянды өндірістік фактор әсерінен туындайтын аурулар. Мұндай аурулар тізіміне тек кәсіби қызмет жағдайында кездесетін немесе белгілі бір кәсіпте, жалпы халық арасында немесе басқа жұмыс топтарында жиі кездесетін аурулар кіреді.
Толықтыратын болсақ, кәсіптік ауру − сақтандырылушының оған зиянды өндірістік фактордың әсер етуінің нәтижесі және оның кәсіптік еңбекке қабілеттілігінен уақытша не болмаса тұрақты айрылуына, оның өліміне әкелетін созылмалы немесе қатты ауруы. Бұл аурулардың жеті түрі бар. Атап айтсақ, тыныс алу, қан жүйесі, жүйке жүйесі, гепатобилиарлық жүйе, бүйрек және зәр шығару жолдары басым зақымданған химиялық факторлардың әсерінен туындаған аурулар (интоксикация), өнеркәсіптік аэрозольдардың әсерінен туындаған аурулар, физикалық факторлардың әсерінен туындаған аурулар, жеке мүшелер мен жүйелердің шамадан тыс жүктелуіне байланысты аурулар, биологиялық факторлардың әсерінен туындаған аурулар аллергиялық аурулар және ісіктер.
Бірқатар елде қызметкердің өтемақы немесе жәрдемақы алуға құқығы бар кәсіби аурулардың тізімі бар. Мұндай тізімге енгізілмеген аурулар үшін өтемақы қарастырылмаған. Сондықтан ресми тізімге енгізілмеген кәсіптік ауруларды сипаттау үшін «кәсіби түрде анықталған аурулар» термині қолданылады. Көптеген елдің заңнамасында белгілі бір ауру жұмысшының жұмыс ортасында болуына байланысты, ал жұмыс берушінің немесе сақтандырушының міндеті аурудың басқа себеппен пайда болғанын дәлелдеу деген болжам бар.
Кәсіби аурудың негізгі себептері жайлы айтсақ, технологиялық процестердің жетілмегендігі; еңбек құралдарының құрылымдық кемшіліктері; жұмыс орындары мен сантехниканың сапаға сай болмауы; жеке қорғаныс құралдарының қолданылмауы, қауіпсіздік техникасы мен өндірістік санитария ережелерін бұзу; инфекциялық агентпен кәсіби байланыс; технологиялық регламенттен ауытқу болып табылады. Жедел немесе созылмалы кәсіптік аурудың диагнозын қою бірқатар заңмен бекітілген процедураларды орындаумен қатар жүреді. Созылмалы кәсіптік аурудың соңғы диагнозы кәсіптік патология орталығында белгіленеді.
Кәсіби аурулардың ең көп таралған түрлері: физикалық факторлардың әсерінен болатын аурулар, яғни сенсорлық-есту мүкістігі-шудың әсерінен, діріл ауруы-жергілікті және жалпы дірілдің әсерінен; жеке мүшелер мен жүйелердің шамадан тыс жүктелуіне және асқын кернеуіне байланысты аурулар; әртүрлі оқшаулау радикулопатиялары, моно-полиневропатиялар, периартроздар, остеоартрозды деформациялайтын аурулар; өнеркәсіптік аэрозольдардың әсерімен байланысты аурулар; пневмокониоз (силикоз), созылмалы шаң бронхиті, созылмалы обструктивті (астматикалық) бронхит; құлақпен өзара әрекеттесудің теріс факторларымен байланысты аурулар (жүйке ауруы, көгершін депрессиясы, агрессивтіліктің жоғарылауы, алкоголизм).
Қызметкерлердің денсаулығын кәсіби аурулардың дамуынан қорғаудың ең жақсы тәсілі − олардың алдын-алу. Зиянды өндірістік факторлардың немесе шамадан тыс дозаның шамадан тыс әсерін болдырмау үшін тиімділікте әртүрлі әдістер бар. Қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету және авариялық жағдайларға жол бермеу, сондай-ақ тиімді жеке және ұжымдық қорғаныс құралдарын қолдану керек. Қызметкерлердің еңбек жағдайлары мен денсаулығына мониторинг жүргізу; жұмыс істеушілерге зақымдаушы агенттің әсерін азайту жөніндегі ұйымдастыру-техникалық, санитарлық-гигиеналық және әкімшілік шаралар; кәсіби іріктеу және кәсіби жарамдылығына уақытылы сараптама жүргізіп, тәуекелі жоғары топтағы адамдарды санаторий-курорттық және эндоэкологиялық оңалтуға жөнелтіп отырған жөн. Жұмыскерлерді алдын ала және мерзімдік медициналық қарап-тексеруден (зерттеп-қараудан) өткізумен қатар, өндірісті механикаландыру және автоматтандыру жөніндегі технологиялық шараларды қолдану, сонымен қатар ағзаны шынықтыру мен оның реактивтілігін арттыруға бағытталған жалпы сауықтыру, жалпы күшейту іс-шараларын жүргізуден бөлек, жеке гигиена талаптарын сақтау; жұмыскерлерді сүтпен және емдік-профилактикалық тағаммен қамтамасыз ету, қызметкерлерге санитарлық-тұрмыстық және емдеу-профилактикалық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету маңызды.
Г.ТАЖБЕНОВ,
Қызылорда бөлімшелік
көліктегі санитариялық-эпидемиологиялық
басқармасының бас маманы
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!