ХХ ғасыр экономика, саясат, идеология және мәдениеттің өзгеруі нәтижесінде дүниетанымда үлкен өзгеріс әкелді. Соңғысы, өз кезегінде шығармашылықтың, ұжымдық және жеке өзін-өзі көрсетудің жаңа түрлерінде жедел дамуын көрсетті. Бұл кезде бұқаралық мәдениет сияқты құбылыс қалыптаса бастады. Комикстер осы дәуірдің ажырамас құбылыстарының біріне айналды, ол бүгінге дейін жалғасуда. Олардың алғашқы пайда болуын үңгірлердегі кескіндемелер деп санауға болады, ал ХХ ғасырда қалыптасқан дәстүрлер болды. Бүгінгі таңда Супермен сияқты кейіпкерді білмейтін адамды кездестіру қиын. Осы мақаланың аясында сіз осы құбылыспен жақынырақ танысасыз. Комикстер дегеніміз не, қайдан пайда болды және олар шын мәнінде пайдалы ма?
“Комикс” ағылшының екі сөзінің бірігуі нәтижесінде пайда болды: comic (комикс, күлкілі) және strip (жолақ, сурет). Комикс сөзі өз мағынасында ХХ ғасырдың 90 жылдары жарық көрген Нью-Йорктегі ірі газеттер арасындағы бәсекелестік күрестің нәтижесінде пайда болған. Бірақ өнер түрі ретінде комикстер Ежелгі Египет және месопотамиялық мәдениеттерде пайда болды. “Суреттердегі әңгімелердің” одан әрі дамуы XVI және XVII ғасырларда, библиялық тақырыптағы мәтіндер мен әулиелердің өмірін сурет бойынша әңгімелеу және гравюралармен безендірілген кезде пайда болды.
ХІХ ғасырда Эпиналда халық бұл өнерді өндіріс көзі етіп алды. Пеллерен фабрикасында 16 ұсақ сурет 600-ге жуық хикая басылып шыққан. Осыдан кейін жекелеген адамдар да өз бетімен суретті хикаяттар жазып, тарата бастаған. Техниканың дамуымен қатар комикстер де дамыды. Сонымен жаңа полиграфиялық техника, атап айтқанда, түсті басып шығарудың пайда болуымен алғашқы түрлі-түсті комикстер пайда бола бастады. Алғашқы түрлі-түсті комикстерді 19 ғасырдың соңында Джозеф Пулитцер шығарған. Боялған суреттер оқырмандарға ақ пен қара түстен гөрі ұнады. Оқырмандардың назарын одан әрі аудару үшін Пулитцер түрлі-түсті жолақтар мен иллюстрацияларды, соның ішінде комикстерді көптеп шығарған.
XIX ғасырдың аяғымен ХХ ғасырдың басында комикстер бәріне таныс пішінге ие бола бастады және қазіргі заманғы комикс деп аталатын форманы қабылдады. Дәл осы уақытта National Allied Publications және Timely Publications сияқты баспалар пайда болды, олар кейінірек DC Comics және Marvel Comics деп аталды. 1938 жылы маусымда АҚШ-та Action Comics алғашқы шығарылымының беттерінде алғаш рет супердержаваларға ие болған маңызды кейіпкер – Супермен пайда болды, оның аты кейін бүкіл әлемге танымал болды. Бұл супергеройдың бейнесін Джерри Сигель және Джозеф Шустер жасаған.
Қазір әлемге әйгілі екі баспагер – Marvel және DC басып шығарады. Біреуінде Өрмекші адам мен Кек алушылар, басқасында Бэтмен мен Супермен сияқты комикстары бар. Бұл екі түрлі баспагерлер. Олар бір-бірінің кейіпкерлерін пайдаланбайды, әртүрлі кітаптардың, телешоулар мен фильмдердің кейіпкерлері біраз уақыт кездесуі мүмкін. Баспагерлер мұндай нәрселер туралы арнайы келіседі. Marvel-дің ең танымал кейіпкерлері: Темір адам, Америка капитаны, Өрмекші адам, X-Men, Hulk. DC-дің ең танымал кейіпкерлері: Бэтман, мысық әйел, Джокер, Ғажайып әйел, Харли Квинн. Бұлар туралы сіз толықтай білетініңізге сенімдімін.
Қазақстандағы комикс жайлы айтайық. 2010 жылдан бастап Khancomics ұлттық батырлардың қатысуымен комикстер шығарады. Американдық комикстерден айырмашылығы, қазақстандық батырлар өздерінің ата-бабаларын құрметтейді, бақсыларға, әруақтарға жүгінеді, рухани өседі және күш ала отырып, оны жақсылыққа пайдаланады. «KazakhMAN» – біздің заманымыздың ұлттық батыры туралы жақында ғана жарық көрген комикс. Батыр есімді жас жігіт халықты түрлі қиындықтан құтқарып, қоғамның құрметіне ие болғысы келеді, Бірақ оның бұл әрекетіне ата-анасы да, достары да сенбейді. Алайда оған қарамастан ол әлі де адамдарға көмектескісі келіп, зұлымдықпен күресуге тырысады. Комикс авторы – Бексұлтан Қазыбек қазақстандықтарға Jokeasses вайнері ретінде танымал. Екі жыл бұрын ол өзінің әзіл-оспағымен талантын комикстер жасауға бағыттайды. Қазіргі батыр «KazakhMAN» осылай дүниеге келген. Қазақстандық әзіл-сықақ экшн-комиксі 15 мың дана таралыммен шыққан және қазақстандықтар арасында танымалдылыққа ие болып келеді.
Қазіргі комикс дәуірінің оқиғалары әлемді құтқару, әділетке жақтасу мақсатымен шығарылып жүр. Ерекше күшке ие қаһармандарға қарсы тұратын жағымсыз образдар да комикстерде көрініс алып жатыр. Парақ бетінен киноиндустрия бағытына сырғып барған бұл өнер әр дәуірде әртүрлі танылып келеді.
Небәрі екі ғасырдың ішінде комикстер үлкен серпіліс жасады және газет жолақтарынан миллиардтаған франшизаларға айналды. Бірақ сонымен бірге олар өздерінің аңғал және балалық сүйкімділігін жоғалтпады. Бүгінгі таңда қолмен жазылған әңгімелердің жанрлары мен түрлерін таңдау бұрынғыдан да бәсекелестік тудырады. Кітап немесе фильм сияқты жақсы комикс ұмытылмас тәжірибе мен жаңа тәжірибенің кешенін ұсынады. Комикстер оқырманмен қарапайым, бірақ маңызды тақырыптарда ашық және шын жүректен сөйлеседі. Комикстің көмегімен сіз бәрінен аулақ бола аласыз, уақытты тоқтатып, қызықты оқиғадан ләззат ала аласыз.
Жансая ТІЛЕУ
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!