Балалар психологиясында ойынның алатын орны ерекше. Ойын – бала өмірінің ажырамас бөлігі ғана емес, сонымен қатар оның эмоционалды және психологиялық жағдайын реттеуге көмектесетін құрал. Ойын терапиясы – баланың ішкі әлемін түсіну және оны қолдау үшін қолданылатын психологиялық әдіс. Бұл әдіс балаларға өз сезімдерімен жұмыс істеуге, қорқыныштарымен күресуге, әлеуметтік дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Ойын терапиясы қазір мектепке дейінгі және бастауыш білім беру жүйесінде кеңінен қолданылып келеді, себебі ол баланың дамуының әр түрлі аспектілерін қолдайды.
Ойын терапиясы дегеніміз не?
Ойын терапиясы – психологиялық көмек көрсетудің бір түрі, онда бала ойын арқылы өз сезімін, қорқынышын, уайымын және мәселелерін білдіреді. Балалар үлкендермен сөйлескенде өздерінің сезімдерін сөзбен жеткізе алмауы мүмкін, бірақ ойын олар үшін ең ыңғайлы және түсінікті тәсіл болып табылады. Ойын терапиясы баланың эмоциялық жағдайын түсінуге, оны тыныштандыруға, өзін-өзі бағалауын арттыруға, әлеуметтік дағдыларын дамытуға көмектеседі.
Принциптері мен әдістері
Ойын терапиясының негізі – бала мен терапевт арасындағы сенімді қарым-қатынас. Бала ойын барысында өзіне не қажет екенін және қандай мәселелерді шешу керектігін байқайды. Ойын терапиясының кейбір әдістері:
Рөлдік ойындар
Рөлдік ойындар – баланың өз қорқыныштары мен алаңдаушылықтарын жеңуге көмектесетін әдіс. Балалар түрлі кейіпкерлерді ойнап, олардың орнына өздерін қойып көреді. Бұл әдіс баланың өзін-өзі түсінуіне және оның эмоцияларымен жұмыс істеуіне мүмкіндік береді. Мысалы, «дәрігер» немесе «полиция» рөлінде ойнау баланың өз мәселелерімен күресуге, оларды шешуге деген көзқарасын өзгертуге көмектеседі.
Сурет салу терапиясы
Сурет салу – баланың ішкі эмоцияларын білдірудің тағы бір тәсілі. Балалар сурет салу барысында өздерінің қорқыныштары мен алаңдаушылықтарын бейнелей алады. Бұл әдіс олардың сезімдеріне деген түсінік береді және психоэмоционалды жағдайын түзетуге көмектеседі.
Шығармашылық ойындар
Шығармашылық ойындар арқылы бала өз қиялында өмір сүреді, жаңа әлем құрады және өз сезімдерімен жұмыс істейді. Мұндай ойындар балаға өзінің эмоцияларын түсінуге және оларды дұрыс бағытта басқаруға көмектеседі.
Эмоциялық күйзелістерді жеңу
Ойын терапиясы балалардың күйзелісін жеңуге көмектеседі. Мектепке дейінгі жастағы балалардың көпшілігі жаңа ортаға, жаңа адамдарға бейімделубарысында күйзеліс сезінеді. Ойын терапиясы арқылы балалар өздерінің қорқыныштарын жеңіп, жаңа ортаға оңай сіңісіп кетеді.
Қорқыныштар мен стресстерді жеңу
Ойын терапиясы балалардың қорқыныштарымен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Мысалы, баланың мектепке бірінші рет барған кездегі алаңдаушылығы немесе ата-анасынан бөлек болған кездегі сезімі ойын арқылы жеңілдейді. Балалар ойын барысында өз қорқыныштарын жеңуге, жаңа жағдайға бейімделуге үйренеді.
Әлеуметтік дағдыларды дамыту
Ойын арқылы балалар басқа балалармен өзара қарым-қатынас жасауды үйренеді. Рөлді койындар мен топтық ойындар балаларға басқа адамдармен бірге жұмыс істеуді, эмпатияны (басқалардың сезімін түсіну) дамытуға көмектеседі. Бұл дағдылар балалардың болашақтағы өмірінде өте маңызды рөл атқарады.
Өзін-өзі тану және өзін-өзі бағалау
Сондай-ақ, бұл терапия балалардың өзін тануына және өз ішкі әлемін түсінуіне мүмкіндік береді. Балалар ойын арқылы өздерінің қорқыныштарын, тілектерін және қажеттіліктерін анықтай алады. Бұл олардың өзін-өзі бағалауы мен өзіне деген сенімін арттырады.
Ойын терапиясының қолданылу саласы
Аталған терапиясы әр түрлі жағдайларда қолданылады. Ол балаларда байқалатын түрлі психологиялық мәселелерді шешуде пайдалы болуы мүмкін:
• Қорқыныш пен алаңдаушылық:
Мектепке барудан қорқу, жаңа ортаға бейімделе алмау сияқты мәселелер ойын арқылы жеңілдейді.
• Отбасылық мәселелер:
Ата-анасымен немесе туыстарымен болған келіспеушіліктер балалардың психологиялық жағдайына әсер етуі мүмкін. Ойын терапиясы бұл жағдайда балалардың эмоциялық жағдайын қалпына келтіруге көмектеседі.
• Қиындықтар мен дағдарыстар:
Балалар өміріндегі өзгерістер, мысалы, мектепке бірінші рет бару, жаңа достар табу сияқты кезеңдерде қиындықтарға тап болуы мүмкін. Ойын терапиясы бұл қиындықтарды жеңуге мүмкіндік береді.
Ойын терапиясы – балалар үшін өте тиімді психологиялық әдіс. Ол балалардың ішкі әлемін түсінуге, оларды эмоциялық және әлеуметтіктұрғыда дамытуға көмектеседі. Бала ойын арқылы өз қорқыныштарымен күреседі, жаңа дағдыларды меңгереді және өзіне деген сенімділігін арттырады. Сонымен қатар бұл әдіс баланың психоэмоционалды жағдайын түзетуге, әлеуметтік бейімделуіне және қиындықтарды жеңуінеүлкен ықпал етеді. Ойын терапиясын қолдану арқылы педагогтар мен психологтар баланың психологиялық денсаулығын нығайтып, оның толыққанды дамуына мүмкіндік жасайды. Бұл әдіс қазіргі уақытта мектепке дейінгі және бастауыш білім беру мекемелерінде кеңінен қолданылады және балалардың болашақтағы табысты өмірінің негізін қалайды.
Еңілік ШӘБІЛ,
«Болашақ» университетінің жоғары колледжінің
арнайы пән оқытушысы, педагог – модератор
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!