Ғылым мен технологияның қарқынды дамуы білім беру жүйесіне жаңа мүмкіндіктер ұсынып, оқыту әдістерін түбегейлі өзгертуде. Кейінгі жылдары жасанды интеллект білім саласында ерекше рөл атқарып, оқушылардың оқу процесін жекешелендіруге, мұғалімдердің жұмысын жеңілдетуге және оқыту сапасын арттыруға ықпал етіп отыр. Жасанды интеллект тек автоматтандырылған жүйе емес, ол – адамның ойлау қабілетін жетілдіретін, жаңа білім көзін ашатын құрал. Белгілі ғалым Альберт Эйнштейн «Білім – мектепте алған білімнің жиынтығы емес, ол – өмір бойы үйрену қабілеті» деп айтқан. Жасанды интеллект дәл осы қағиданы қолдай отырып, білім алудың шексіз мүмкіндіктерін ашуда.
Жасанды интеллект білім саласында ең алдымен жекелендірілген оқыту әдістерін дамытуға көмектеседі. Әр оқушының білім алу деңгейі әртүрлі болғандықтан, жасанды интеллект оқушылардың қабілеттеріне қарай бейімделген бағдарламаларды ұсынуға мүмкіндік береді. Мысалы, Google компаниясы әзірлеген жасанды интеллект негізіндегі «Google Classroom» платформасы мұғалімдерге оқушылардың оқу деңгейін талдауға және әрбір оқушыға жеке тапсырмалар ұсынуға мүмкіндік береді. Бұл әдіс оқу сапасын жақсартып, оқушылардың білім деңгейіне сай білім алуына жағдай жасайды. Білім беру саласындағы жасанды интеллекттің тағы бір маңызды қолдану аясы – бағалау жүйесін автоматтандыру. Қағаз жүзінде тест тапсырмаларын тексеру мұғалімдерге үлкен жүктеме болатыны белгілі. Ал жасанды интеллект негізіндегі жүйелер тапсырмаларды жылдам бағалап, мұғалімдерге оқушылардың әлсіз және күшті жақтарын анықтауға көмектеседі. Бұған мысал ретінде «Turnitin» жүйесін келтіруге болады. Бұл жүйе студенттердің жұмыстарын плагиатқа тексеріп қана қоймай, олардың жазба дағдыларын жетілдіруге бағытталған ұсыныстар береді.
Жасанды интеллект мұғалімдердің де жұмысын айтарлықтай жеңілдетеді. Мұғалімдер көптеген әкімшілік жұмыстарға уақыт жұмсайды, ал жасанды интеллект олардың орнын басып, уақыт үнемдеуге мүмкіндік береді. Мысалы, «Siri» және «Alexa» сынды виртуалды көмекшілер мұғалімдерге сабақ жоспарларын құруға, қажетті ақпаратты іздеуге және оқушылардың сұрақтарына жедел жауап беруге көмектеседі. Бұл мұғалімдердің шығармашылық қабілеттерін дамытуға, оқыту процесіне көбірек көңіл бөлуге мүмкіндік береді.
ЖИ қашықтан оқытуды жаңа деңгейге көтеруде. Әсіресе, COVID-19 пандемиясы кезінде онлайн оқыту жүйелері білім беру процесінің ажырамас бөлігіне айналды. «Coursera», «Udemy», «Khan Academy» секілді платформалар жасанды интеллектті қолдану арқылы оқушыларға бейімделген оқыту мүмкіндігін ұсынды. Мұндай платформалар әр оқушының қажеттілігіне қарай бейімделіп, оқу материалдарын таңдауға мүмкіндік береді. Бұл дәстүрлі білім берудің шекарасын кеңейтіп, оқушыларға әлемнің кез келген нүктесінен білім алуға жағдай жасайды.
Жасанды интеллект білім беру жүйесіндегі инклюзивтілікті арттыруға да ықпал етеді. Мүмкіндігі шектеулі балалар үшін арнайы бағдарламалар жасалып, олар білім алу процесіне толыққанды қатыса алатын жағдай туынайды. Мәселен, «Google Voice» және «Microsoft Translator» сияқты технологиялар көру немесе есту қабілеті шектеулі оқушыларға білім алуға көмектеседі. Бұрын мүмкіндігі шектеулі балалардың білімге қолжетімділігі шектеулі болса, қазір жасанды интеллект оларға тең мүмкіндік беруде. Білім беру саласында жасанды интеллектті қолдану кейбір сынға да ұшырап жатқандығы көбімізге мәлім. Кейбір ғалымдар мұғалімдердің орнын жасанды интеллект алмастыра алады деген пікір білдіруде. Дегенмен белгілі педагог Л.С. Выготский «Оқыту тек білім беру емес, ол – адамды қалыптастыру процесі» деп атап өткен. Мұғалімдер оқушыларға тек білім беріп қана қоймай, оларды адамгершілікке, жауапкершілікке және қоғаммен қарым-қатынас жасауға үйретеді. Сондықтан жасанды интеллект мұғалімдердің орнын толықтай алмастыра алмайды, керісінше, олардың жұмысын жеңілдетіп, тиімділігін арттыратын құрал ретінде қызмет етеді.
Жасанды интеллектті білім беру жүйесінде қолдану мәселесін өмірден алынған мысалдар арқылы қарастыруға болады. Кейбір елдерде жасанды интеллектке негізделген мектептер ашылуда. Мысалы, Қытайда «Смарт-мектептер» жобасы енгізіліп, барлық оқу процесі жасанды интеллект арқылы басқарылуда. Мұндай мектептерде оқушылардың оқу үлгерімі арнайы жүйелер арқылы бақыланып, олардың қабілеттеріне қарай оқыту әдістері өзгертіледі. Бұл әдіс оқушылардың жеке қабілеттерін барынша ашуға және оқу процесін тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Қазақстанда да жасанды интеллектті білім беру жүйесіне енгізу бойынша бірқатар жоба қолға алынуда. Электронды күнделік, онлайн платформа және сандық оқыту құралдары оқушылар мен мұғалімдерге білім беру процесін жеңілдетуге көмектесуде. Университеттер жасанды интеллектті қолдана отырып, онлайн курстарды жетілдіруде. Алайда бұл технологиялардың тиімділігін арттыру үшін инфрақұрылымды жақсарту, мұғалімдерді жаңа технологияларды қолдануға үйрету және цифрлық сауаттылықты дамыту қажет.
Қорыта айтқанда, қазақ халқының «Білімдіге дүние жарық» деген нақылы жасанды интеллект дәуірінде өзектілігін жоймайды. Жасанды интеллект білім беруді түбегейлі өзгертіп, оқушыларға жаңа мүмкіндіктер ұсынады. Алайда оның адам факторын алмастыра алмайтыны анық. Білім – тек ақпарат алу емес, ол – адамның тұлғалық дамуы. Сондықтан ЖИ білім беру жүйесіне көмекші құрал ретінде қарастырылып, оны тиімді пайдалану басты міндет болып қала бермек. ЖИ мен адам еңбегінің үйлесімділігі ғана сапалы білім беруге және жаңа инновацияларды дамытуға мүмкіндік береді.
Аяулым ЖАСБОЛАТҚЫЗЫ,
М.Дүйсенов атындағы
№15 мектеп-лицейдің 11 сынып оқушысы
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!