Ніл өзені. Фото: Archive Photos/Getty Images
NUR.KZ. Жер шарында мыңдаған өзендер ағып жатыр, олар табиғатқа, адамзаттың өркениетіне, ауыл шаруашылығы мен экономикаға үлкен әсер етеді. Ұзындығы бойынша әлемдегі ең ұзын өзендер адамзаттың дамуында айтарлықтай рөл ойнайды, өйткені олардың маңында ежелгі өркениеттер, мәдениеттер қалыптасқан және қазіргі таңда миллиондаған адам өмір сүруде. Осы мақалада әлемдегі ең ұзын өзендер мен олардың ерекшеліктеріне тоқталамыз.
Ніл – 6,650 км
Африканың шығысын бойлай өтетін Ніл өзені — ұзындығы бойынша әлемдегі ең ұзын өзендердің бірі. Бұл өзеннің негізгі ағысы Виктория көлінен басталып, Судан, Оңтүстік Судан және Мысыр арқылы ағып, Жерорта теңізіне құяды. Нілдің ұзындығы шамамен 6,650 км деп есептеледі.
Мысырлықтар мен ежелгі африкалық өркениеттердің Ніл жағалауында дамуы оның өмірге қажетті су, ауыл шаруашылығы, көлік жолдары және сауда қатынастарын қамтамасыз еткенін көрсетеді.
Амазонка – 6,400 км
Оңтүстік Америкада орналасқан Амазонка өзені ұзындығы бойынша Нілмен бәсекелеседі. Кейбір зерттеушілердің мәліметтері бойынша, Амазонканың ұзындығы шамамен 6,400 км-ге дейін жетеді, және ол су көлемі бойынша әлемдегі ең үлкен өзен болып саналады. Амазонка өзені бастауы Анд тауынан шығып, Атлант мұхитына құяды.
Оның алқабында әлемдегі ең үлкен тропикалық орман – Амазонка джунглиі орналасқан, онда миллиондаған өсімдіктер, жануарлар мен жәндіктер түрлері мекендейді.
Янцзы – 6,300 км
Қытайдың ең ұзын және әлемдегі үшінші үлкен өзені — Янцзы (немесе Чанцзян). Ол Тибет тауларынан басталып, Қытайдың орталығын бойлай өтіп, Шығыс Қытай теңізіне құяды. Ұзындығы шамамен 6,300 км болатын Янцзы өзені Қытай экономикасында маңызды рөл атқарады.
Сонымен қатар осы өзенде әлемдегі ең ірі су электр станцияларының бірі — Үш шатқал бөгеті орналасқан. Бұл өзен Қытайдың ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп, су көлігі және экологиясында маңызды орын алады.
Миссисипи – Миссури – 6,275 км
Солтүстік Американың ең ұзын өзені — Миссисипи, оның негізгі тармақтары Миссисипи және Миссури өзендері бірігіп, жалпы ұзындығы шамамен 6,275 км-ге жетеді. Бұл өзен жүйесі Америка Құрама Штаттарының көптеген аймақтарын қамтиды және оның маңында ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп орталықтары орналасқан. Миссисипи өзені Мексика шығанағына құяды және көлік жолдары ретінде маңызды рөл атқарады.
Енисей – 5,539 км
Ресей мен Моңғолия аумағында орналасқан Енисей өзені әлемдегі ең ұзын өзендер қатарында. Оның ұзындығы шамамен 5,539 км құрайды. Енисей өзені Сібірдің орталығынан өтіп, Арктика мұзды мұхитына құяды. Бұл өзенде де бірнеше су электр станциялары салынған және Сібір аймағының өнеркәсіптік дамуына ықпал етеді.
Хуанхэ (Сары өзен) – 5,464 км
Қытайда орналасқан Хуанхэ өзені ұзындығы бойынша әлемде алтыншы орында тұр. Ұзындығы шамамен 5,464 км болатын Хуанхэ Қытайдың батысындағы Байкал тауларынан басталып, шығысқа қарай ағып, Бохай теңізіне құяды. Хуанхэ. Фото: Shi Youdong/VCG via Getty Images Бұл өзен Қытай мәдениеті мен тарихында ерекше орын алады, себебі оның бойында ежелгі қытай өркениеті дамыған. Хуанхэ өзенінің суы Сары түске ие болғандықтан, ол «Сары өзен» деп аталады.
Обь – Ертіс – 5,410 км
Обь – Иртыш өзен жүйесі Ресей мен Қазақстан аумағында ағып жатыр. Жалпы ұзындығы 5,410 км болатын бұл өзендер Сібірдің солтүстігіне бағыт алып, Арктика мұзды мұхитына құяды. Обь өзенінің тармағы болып саналатын Ертіс Қазақстанның солтүстік өңірлерін де қамтиды, сондықтан бұл өзен Қазақстан үшін де маңызды саналады.
Парана – 4,880 км
Оңтүстік Америкадағы ең ұзын өзендердің бірі — Парана өзені, оның ұзындығы шамамен 4,880 км. Парана өзені Бразилия, Парагвай және Аргентина арқылы өтіп, Атлант мұхитына құяды. Бұл өзен аймақтағы су ресурстарын қамтамасыз етеді және гидроэнергетика мен ауыл шаруашылығы үшін маңызды.
Ал Ертіс өзені – Қазақстандағы ең ұзын өзен. Оның жалпы ұзындығы – 4,248 км, бірақ оның Қазақстан аумағындағы бөлігі – 1,698 км. Ертіс Қытайдан басталып, Қазақстан арқылы Ресейге өтеді де, Обь өзеніне құяды. Өзеннің бойында Семей, Павлодар және Өскемен қалалары орналасқан. Ертіс өзені елдің шығыс өңірін сумен қамтамасыз етіп, өңірдің ауыл шаруашылығында және өнеркәсібінде маңызды рөл атқарады. Сонымен қатар, бұл өзенде бірнеше су электр станциялары орналасқан.
Әлемдегі ең ұзын өзендер адамзат өркениетінің дамуында, табиғаттың тұрақтылығында және көптеген елдердің экономикасында үлкен рөл атқарады. Бұл өзендер тек қана су көзі емес, оларды пайдалану арқылы электр энергиясын өндіру, ауыл шаруашылығын дамыту және халықтың тұрмысын жақсарту мүмкін болады. Дегенмен, бұл өзендердің экологиясы мен табиғи тепе-теңдігін сақтау да маңызды. Адамзат олардың табиғи байлығын сақтап, келешек ұрпаққа жеткізу үшін жауапкершілікпен қарауы қажет.
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!