Фото: pixabay.com
NUR.KZ. Үй «иесі» – ертегілер мен фильмдердегі танымал кейіпкер. Оған күнтізбеде арнайы мереке күні белгіленген. Үйде шынымен қандай да бір рух бар ма, бұл туралы ғалымдар мен эзотериктердің тұжырымдарын ұсынамыз.
МАҢЫЗДЫ ТҰСТАР
- Үй иесі – көптеген мәдениеттерде танымал, үйдің көрінбейтін қорғаушысы және сақтаушысы болып саналатын рух.
- Әр аймақта үй иесінің сипаттамасы әр түрлі, бірақ көбінесе оны ұсқынсыз, қоңыр, қалың түкті немесе кішкентай әжім басқан кейіпте елестетеді.
- Үй иесіне деген сенім адамдарға қауіпсіздік сезімін сыйлайды, бірақ оның бар екендігі ғылыми тұрғыдан дәлелденбеген.
Үй иесі – үйдің көрінбейтін қожайыны
Шотландияның ұлттық сөздігінде үй иесі үйдегі мейірімді рух ретінде сипатталады. Бірқатар мәдениетте ол отбасының сақтаушысы, бақыт пен сәттіліктің бойтұмары саналады. Ол үйдегі тыныштықты сақтап, адамдар мен жануарлардың саулығына, береке-бірлігіне қамқорлық жасайды-мыс.
Үй иесінің шығу тегі туралы түрлі нұсқа бар. Православие дінінде ол жұмақтан қуылған, адамдардың үйіне қоныс тепкен періште болып саналады. Сондықтан үйде үй иесі мен басқа да зұлым күштер болмауы үшін оны құрметтеу дәстүрге айналған. Басқа бір нұсқа бойынша ол – отбасының қайтыс болған мүшесі, кейінгі ұрпақтарын қорғауға келген рух. Ал пұтқа табынушылық дәстүрінде үй иесі дегеніміз жаңа үй салынар алдында құдайларға жасалған құрбандықтың рухы деседі.
Үй рухына деген құрмет көптеген халықтың мәдениетінде қалыптасқан. Славяндарда ақпан айы үй иесінің айы болып есептеледі. Үй иесімен жақсы қарым-қатынас орнату үшін оған сый-құрмет көрсетіп, дәм татқызу дәстүрге айналған. Халық күнтізбесінде 10 ақпан – үй иесінің күні деп аталады, бұл күн Велесичи немесе Кудесы деп те аталады. Үйдің қорғаушысы үшін оқшаулау бір бұрышқа бәліштің бір бөлігі, қант немесе тәтті тоқаш салынған табақша қойылып, ботқа ұсынылған. Отбасында ақша мол болуы үшін табақшаның жанына тиын да қоятын болған.
Әр мәдениетте үй иесінің сипаттамасы әр түрлі болып келеді. Үй иесі қалай сипатталады? Оның сипаттамасы әр аймаққа байланысты өзгереді. Әдетте оны ұсқынсыз, қоңыр, қалың түкті тіршілік иесі ретінде бейнелейді. Ежелгі аңыздарда олардың бойы адамның бойымен бірдей немесе одан да биік болған деп айтылады. Кейінгі кезеңдерде оларды кішкентай және әжім басқан кейіпте елестете бастады. Адамдар үй рухтарының кейде көрінбейтін немесе жануар кейпіне ене алатынына сенеді. Олар әркез не жалаңаш, не жыртық киім киіп жүреді.
Үй иелерінің римдік ларлармен, ошақ құдайы Гестиямен, корей шаманизміндегі гашин рухтарымен, ағылшын-саксондық пұтқа табынушыларының кофгодтарымен және неміс кобольдтарымен ұқсастығы көп. Britannicа энциклопедиясы ағылшын және шотланд фольклорында бұл мифтік тіршілік иесі екенін жазады. Егер біреу үй иесіне кәдімгі киім сыйласа, ол оны киіп, мәңгілікке жоғалып кетеді, себебі бұл оны үй иелеріне қызмет ету міндетінен босатады.
Үй иелері XIX ғасырдың соңында балалар әдебиетінде танымал болды, ал олардың бейнелері қазіргі заманғы фэнтези шығармаларда кездеседі. Нақты мысал ретінде Гарри Поттер кітабындағы үй эльфі Доббиді айтуға болады.
Барлық үй иесі мейірімді емес
Үй иесін сирек көруге болады, бірақ оны түнде жиі естуге болады, ол үйді жинап, үй шаруаларын атқарып жүргенде дыбыстар шығарады. Үй сақшысының бар екенін көрсететін басқа да белгілер:
- Үйде түсініксіз дыбыстардың пайда болуы.
- Заттардың бетінде түкті аяқ іздерінің қалуы.
- Үй жануарлары мен балалардың ерекше мінез-құлқы, олар көрінбейтін рухпен байланысқа түсе алады.
- Заттардың жоғалып, кейіннен кенеттен қайта пайда болуы.
- Ыдыстың жиі сынуы.
- Үй иесі туралы қайталанып көрілетін түстер.
Барлық үй иесі тұрғындарға мейірімді бола бермейді. Мысалы Йоркширдегі боггарт және Шотландиядағы богл – дұшпандықпен қарайтын бұзық үй иелері, олардың әрекеттері полтергейстке ұқсайды.
Үйдегі тіршілік қорқынышқа айналмауы үшін жаңадан салынған үйдің немесе қайта сатылған үйдің иелері үй рухымен «келісімге» келуі керек. Ол үшін үй иесімен дұрыс қарым-қатынас орнатудың қарапайым ережелері бар, бұл олардың қолдауын және көмегін алуға көмектеседі. Жаңа тұрғындар үй иесіне ыдысқа сүт, кілегей, піспенан немесе басқа тәттілерді жылы, жасырын жерде қалдыруы қажет.
Үй иесі – қорғаушы және ескерту жасаушы
Үй иесінің символы – от. Оның көбіне пештің немесе каминнің артында тұратыны айтылады. Оны жанған ошақпен, жайлылық, жылулық және ыстық тамақпен байланыстырады, отбасындағы дәстүрлерді жалғастырушы деп санайды. Егер үй иесі өзін жайлы сезінсе, ол келесі ұрпаққа мұра ретінде беріледі.
Үй иелері тек көмекші ғана емес, сонымен қатар тәрбиеші, қорғаушы ретінде қабылданған. Олар үй иелеріне өрт, су тасқыны, ұрлық, ауру немесе жақындардың сатқындығы сияқты қауіптер туралы жиі ескертеді. Мистик Патрисия Монаган «Кельт мифологиясы мен фольклоры энциклопедиясы» кітабында үй рухы Силки отбасыға емес, тұрғылықты жерге байланысты екенін жазған. Олар үйге байланған, бірақ жаңа тұрғындармен тіл табыса алмаса, үйден кетіп қалуы мүмкін.
Бұл рухтар ұқыпсыз және жалқау адамдарды ұнатпайды. Мұндай адамдарға қызмет етпейді және өздеріне лайықты көршілерді іздейді. Үй иелері өте сезімтал және үй иелеріне ренжіп қалуы оңай. Егер олар өздерін қорланған немесе біреудің жеке мүддесіне пайдаланылғанын сезсе, мекен-жайларын мәңгілікке тастап кетеді.
Үй иесіне деген сенім өзіңді қауіпсіз сезіндіреді
Әр адам өмірінде түрлі рухтар мен тылсым күштерге сену-сенбеуді өзі шешеді. Бұл сенім жеке тәжірибеге, дүниетанымға және отбасылық дәстүрлерге байланысты. Үй иелері бар ма? Ғылыми тұрғыда үй иесінің бар екендігі дәлелденбеген де, теріске де шығарылмаған.
Әлеуметтік психология докторы, философ, сыни ойлаудың танымал насихаттаушысы Бо Беннетт «Логикалық қате: 300-ден астам логикалық қателіктің толық жинағы» атты кітабында көптеген адамға сиқырлы ойлау тән екенін түсіндіреді, бұл оларға таңғажайып нәрселерге түсінік табуға көмектеседі. Мысалы үйдегі түсініксіз дыбыстарды үй иесінің әрекеттерімен байланыстыруға болады.
Medium әлеуметтік басылымы егер үй иелерімен жақсы қарым-қатынас орнатылса, олар да адамдарға жақсы ниетпен қарайды және ешқандай қауіп төндірмейді деп жазады. Үй рухтарымен достық қарым-қатынаста болу және оларға сыйлықтар ұсыну – үйдегі жылы әрі үйлесімді атмосфера орнатудың бір жолы. Бұл барлық тұрғынға қауіпсіздік пен қорғаныс сезімін сыйлайды. Отбасының кіші мүшелері үй иесіне арналған әдемі үй жасап, оны қолөнер ретінде ұсына алады.
«Ағылшын фольклорының сөздігі» кітабының авторлары Жаклин Симпсон мен Стивен Рудтың пікірінше, мейірімді үй иелері үйінің жанында көмілген қазына туралы түс көруі мүмкін. Бұл – олардың мистикалық көмекшісінің аз-мәз алғысы болса керек.
Үй иесі – фольклордағы мистикалық кейіпкер және үйдің қорғаушысы. Оның арқасында үй тұрғындары өздерін қауіпсіз сезінеді дейді сарапшылар. Оның бар екендігіне сену-сенбеуді әркім өзі шешеді.
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!