ХХ ғасырдың басындағы бодандық бұғауындағы бейқам халықты өркениеттiң өрiне сүйреген көсемдердiң көзге көрінер басты қасиетi – қай-қайсысы болсын жан-жақты, сегiз қырлы, бiр сырлы тұлғалар. Сондай сергелдең тағдырда өмір кешіп, қараңғы халыққа шам бола білген Халел Досмұхамедовтың cаяси күрескер, жалынды патриот әрі ғалым, киелi өнер иесi және өз мамандықтарының білгірі болуы – кейінгі толқын жастарға үлкен өнеге.
Халел Досмұхаммедов – қазақ педагогикасы мен ағарту тарихындағы көрнекті тұлға. Оның білім мен медицинаны дамытуға қосқан үлесі Қазақстанның мәдени және зияткерлік мұрасын қалыптастыруға айтарлықтай әсер етті. Бұл мақалада біз Халел Досмұхаммедовтың өмір жолы мен ғылыми жетістіктерін, оның отандық педагогика ғылымы үшін маңыздылығын, сондай-ақ оның еңбектерінің Қазақстандағы заманауи білім мен денсаулық сақтауға әсерін қарастырамыз.
Кейіпкеріміз қазақ халқы үшін бетбұрыс кезеңінде дүниеге келген. Оның кәсіби қызметі қиын кезеңдерде басталды, бірақ бұл оның көрнекті ағартушы және дәрігер ретінде көрінуіне кедергі болмады. Мансабының басынан бастап ол білім беру және денсаулық сақтау мәселелеріне ерекше қызығушылық танытты, бұл оның кейінгі қызметінде шешуші болды. Халел Досмұхаммедов қызметінің негізгі бағыттарының бірі – педагогика. Ол Ташкенттегі Қазақ ағарту институтында жұмыс істеді, онда ұлттық мектептің жаңа жүйесін құру үшін өзінің білімі мен тәжірибесін қолдана алды. Мұнда ол педагогика кафедрасын ұйымдастырып, оқулықтар мен әдістемелік құралдарды әзірлеумен белсенді айналысты. Оның «жансыз табиғат» және «оқушылардың гигиенасы» сияқты педагогика саласындағы еңбектері қазақстандық педагогикалық әдебиеттің маңызды бөлігіне айналды және оқыту әдістемесіне айтарлықтай әсер етті. Халел Досмұхаммедов педагогикалық қызметтен басқа өзін көрнекті дәрігер ретінде көрсетті. Ол әрдайым өзінің медициналық міндетіне адал болып, пациенттерінің, әсіресе балаларының денсаулығына қамқорлық жасады. Оның Денсаулық сақтау саласындағы жұмысы аурулардың алдын алуға және емдеуге, сондай-ақ гигиена мен саламатты өмір салтын арттыруға бағытталған.
Халел Досмұхаммедовтың басты жетістігінің бірі – ұлттық мектептің жаңа жүйесін құру және білім берудегі қазақ терминологиясын әзірлеуі. Оның оқулықтары мен әдістемелік құралдары қазақстандық мектептерде кеңінен қолданылып, мамандардың да, жұртшылықтың да оң бағасына ие болды. Ғалымның аудармалары, медицина мен педагогика туралы маңызды кітаптардың басылымдары Ұлттық ғылым мен білімнің дамуына айтарлықтай әсер етті.
Қорыта келе, Халел Досмұхаммедов қазақ педагогикасы мен денсаулық сақтау тарихында өшпес із қалдырды. Оның еңбектері мен жетістіктері болашақ ұрпақтарды шабыттандырады, жоғары кәсіби және азаматтық жауапкершіліктің үлгісі сезіндіреді.
Томирис ҚУАНЫШ, Абылайхан ҚҰМАРОВ,
Айнұр УТЕГУЛОВА, Әл-Фараби атындағы Қазақ
ұлттық университетінің студенттері, Ғылыми жетекшісі: т.ғ.к.,
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, Қазақстан тарихы кафедрасының
профессоры Фатима ҚОЗЫБАҚОВА
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!