Ашығын айту керек, қазіргі Қызылорданы осыдан он жыл бұрынғы Қызылордамен тіпті салыстыра алмайсыз. Тіпті, бес жылдың бедеріндегі өзгерістердің өзі көңіл сергітіп тастайды. Әйтсе де, қала аумағында қоқыс тастау мәдениеті әлі күнге қалыптаспай келеді. Бұрынғыдай әр көшенің бұрышында тоқ бағаналарына ілінген қоқыс толы қалталардан құтыла алмай келеміз. Бұл ретте әлеуметтік желіде, телеарналар мен басылымдарда тазалықшылардың жанайқайын сан мәрте көзіміз шалып жатады. Әйтсе де, осы мәселенің көтеріліп жүргеніне он жылдан асыпты. Сол он жылда мәдениетіміз екі елі де көтерілмеген тәрізді.
Қала көшелерін аралап көрсеңіз, кейде еріксіз жымиясыз. Иә, түрлі жағдаймен кезігетініңізді айтамын. Бала да, дана да, хан да, қара да ілігеді нысанаңызға. Үнсіз ғана қолындағы қалтаны «шебер» лақтырып, жайына кете барады. Дәл осындай видеоларды «Қызылорда тазалығы» мекемесінің әлеуметтік желідегі парақшасынан жиі байқауға болады.
«Мәдениет дегенде, мен он жылда мүлдем жылжу жоқ деп айтар едім. Неге?! Өйткені көзге көрініп тұр. Үйінде қоқыс салатын қалтасы да, шелегі де жоқ келіндер болады. Қолына уыстап алып келіп, көшенің жиегіне қойып кетуге әбден машықтанған. Тіпті көлікпен кетіп бара жатып, байқап қалып, тоқтап үлгермейсіз. Қаптың орнына жұқа қалтаға салып қоятындар бар, онысы да ұшып, ит тартып, желмен шашылып жатады. Біз тұрғындарға қапқа толтырып, аузын буып тастауды айтып келеміз. Мәселен, Қызылорда қаласында 28 мыңға жақын жеке тұрғын үй бар. Бүгінде оның 19 мыңымен келісім-шарт жасалған. Қазір процентке шаққанда 34 процентімен мәмілеге келе алмай отырмыз. Қала көшелері бойынша қоқыс шығарылатын кесте бар. Сол уақытта тұрғындар қоқысты қапқа салып, аузын буып, шығарып қою керек. Егер табан астында көлік бұзылып қалмаса, уақытылы алынып жатыр. Көпшілік үйрене бастады. Бірақ әлгіндей жағдайлар мәдениетіміздің төмен екенін көрсетеді. Қызылордада алты ай жел батыстан соқса, алты ай шығыстан соғады ғой. Міне, осы желмен жарысып жүріп жұмыс істейміз», – дейді «Қызылорда тазалығы» мекемесі басшысының орынбасары Ғабит Оспанов.
Орталықта қолыңыздағы қоқысты қалтаңызға салсаңыз да, жерге тастамаудың амалын жасайсыз. Камералар кино түсіруге дайын тұр. Бірақ сонда да орайын тауып, қойып кететіндер табылады. Тұрғындар пікірін тыңдадық. Олар мәдениет тұрғысында не дейді?
«Мәдениетті тіпті жоққа шығаруға болмайды. Бар, әрине, әлгіндей жөн білместер. Бірақ әрбір елде бір тентек болуы заңдылық. Ал халық үйренді. Сырттан келген талай қонақ кетерде бас шайқап кетеді. Өзгеріс деген көзге ұрып тұр. Тазалығы жақсарып, ажары артып, күн санап көркейіп келеміз. Жасалып жатқан жұмыстың жасалып жатқанын да айтайық. Ал мәдениетке келсек, оған әркім тұлға ретінде өзі жауапты. Тіпті, қоғамдық әжетханаға дұрыс шықпай кететін адамдар да көп. Сондықтан, мәдениет қайткен күнде де көтеріліп жатыр», – дейді Ерсін Санжарұлы.
Иә, кеудеде намыс пен ұят, ар болса, өзінің ата-анасындай адам сары киім киіп, көше сыпырып жүргенін көргенде адам қоқысын жерге тастамас болар… Мекеме қызметкері Айнұр Зияда бұл ретте талай адамға кезіккенін айтады.
«Қаламызда қоқысты қалаған жеріне тастайтын адамдардың саны азаймай отыр. Оның ішінде, көліктерімен келіп көше арықтарына, көппәтерлі үйлердің ауласындағы контейнерлерге тұрмыстық, құрылыс қалдықтарын тастап кететіндер бар. Осы ретте қоқыс жәшігіне жеке басының тазалығы үшін ақша қимайды. Әрқайыссымыздың қоқыс шығару мәдениетіміздің деңгейі бейберекет шашудан әрі аспайтын сияқты. «Тазалық табалдырықтан басталады», деп қазақ бекер айтпаса керек. Демек, қала тазалығы бір биліктің, тазалық мекемесінің қолында ғана емес. Оған қала тұрғындарының тікелей қатысы яғни, қоршаған ортаға деген үлкен жауапкершілік міндеті бар. Егер де тұрғындар арасында қоғамдық сана қазірден бастап оянбаса, санитарлық тазалық бойынша атқарылып жатқан қыруар жұмыстардың елеусіз қалары сөзссіз. Ал келісім-шартқа отырмайтын адамдардың «Өзім қорада өртеймін», «Көміп тастаймын», «Үйден қоқыс шықпайды» деген тәрізді таусылмайтын уәжі бар», – дейді Айнұр Зияда.
Ғалия Бисенованың да қиындығы көп салада жүргеніне 10 жылға жуықтапты. Ол «Ерте тұрған әйелдің бір ісі артық» деген қағиданы ұстанады. Таңмен таласа келіп, түн қараңғысымен қайтқанды былай қойғанда жұмыс кестесінде сенбі, жексенбі, мейрам деген жоқ. Бір сәт тыным таппайды.
«Қай саланың болмасын өзіндік талабы бар. Менің ойымша, мұндай дүниенің барлығын еңбекпен ғана еңсеруге болады. Ең бастысы, жұмыс істеуге қажеттінің барлығы қолымызда. Қыстыгүні қар күрейміз, жаздың аптап ыстығында, күрең күз бен көктемде де айналысар іс көп. Өзімізге бөлінген аумақтарда тазалық жұмысын жүргіземіз. Адамдар көбіне арнайы жәшіктерге баруға ерініп, белгіленбеген жерлерге темекінің тұқылын, сусынның қалдығын тастап кетіп жатады. Бірақ, бұл мәдениетке жат қылық. Мұны кейбірі түсінгісі келмейді, ал енді бірі ескертуден кейін қайталамайтынын айтып жатады», – деді Ғ.Бисенова.
Шынында, айтылған сөздің, келтірілген мысалдың жаны бар. Есіңізде болса, бірнеше жыл бұрын шаһар шашылып жатқан қоқыстан арылмайтын еді. Ал, қазір жағдай жақсарды. Оның үстіне қала тазалығын ойлап, өздеріне тапсырылған істі тиянақты орындап жүрген жұмысшылардың еңбегі алғысқа лайық. Тек оны еш кетіру көңіл қылжылтады. «Қоқысқа қарызыңыз бар» деген түбіртекті қолына алса да, немқұрайлық танытатындардың азаймауы да таңғалтпай қоймайды.
P.S. Қала көшелерін жаяу аралап, дамыған өркениетті қоғамның шаһарының шырайына шомылып келемін. Балмұздақ жедім де, оның қорабын шиыршықтап қолға ұстадым. Су іштім, су таусылды, құтысы қалды. Оны да қолға ұстадым. Иә, көшеге, қуысқа лақтыра салуға мәдениетім жібермеді. Ал тастайын десем, көзіме қоқыс жәшігі ілікпеді. Бұл тұрғыдан кімнен қоқыс тастау мәдениетін талап ете аламыз деген де сұрақ туындайды. Осы сұраққа да жауап іздеп қою керек сияқты. Бәлкім, халыққа жағдай жасай алмағаннан да бар шығар… Кім білсін?! Төреші біз емес, ой түюді қалың оқырманның еншісіне салдық…
Дәулет ҚЫРДАН
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!