«Болашақ» бағдарламасының «500 ғалым» жобасы аясында отандық зерттеушілер шетелде біліктілігін арттыруда. Осы орайда Ұлыбританияның Рединг университетінде ғылыми тағылымдамадан өтіп жүрген жерлесіміз, жас ғалым Серікхан Жүзеевпен сұхбаттасуды жөн көрдік.
– Серікхан, тұманды Альбион елінде бірнеше айдан бері білім алудасыз. Оқу, зерттеу жұмыстарыңыз журналистика саласына байланысты болар…
– Қазақстандағы ЖОО-да журналистика мамандығының студенттеріне сабақ бергеніммен, бұл тағылымдама ақпарат саласымен тікелей байланысты емес. Негізінен, мен білім берудегі менеджмент саласы бойынша тағылымдамадан өтудемін.
Ұлыбритания білім берудегі менеджментке ерекше көңіл бөледі және бұл бағыт бойынша дамыған елдердің бірі болып саналады. Мұнда білім беру жүйесінің тиімділігі мен сапасын арттыру үшін үздік басқару әдістері мен стратегиялары қолданылады. Мысалы, Оксфорд және Кембридж, Рединг университеттері білім беру менеджментінің озық үлгілерін көрсетіп, әлемдегі ең үздік университеттер қатарында тұрақты орын алады. Ұлыбританияның бұл саладағы тәжірибесі мен жетістіктері білім беру саласында жоғары стандарттарды қамтамасыз етеді.
«500 ғалым» жобасы Қазақстанның ғылыми әлеуетін арттыруға бағытталған және әлемнің жетекші университеттерінде тәжірибе алмасуға мүмкіндік береді. Осы бағдарламаның арқасында білім берудегі менеджмент саласында тәжірибе жинақтаудамын. Алдағы уақытта еліміздің білім беру жүйесін дамытуға өз үлесімді қосуға ниеттімін.
Білім берудегі менеджмент оқытудың сапасын жақсарту, оқу процесін тиімді ұйымдастыру және студенттердің білім деңгейін көтеруге үлкен ықпал етеді. Мақсатым – оқу орнымдағы менеджмент жүйесін жетілдіру және журналистика саласындағы білім беруді жаңа деңгейге көтеруге атсалысу. Тағылымдама барысында алған білімім мен тәжірибемді студенттерге қазіргі заманғы талаптарға сай білім беру үшін қолдануға тырысамын.
– Ағылшын елінің ғылыми ортасында жүрсіз. Бұл елдегі білім беру жүйесінің біздің елден ерекшелігі неде?
– Ұлыбританияның білім беру жүйесінің бірнеше маңызды ерекшелігі мен артықшылығы бар. Бұл жағынан келгенде даму қарқынына таңданасың.
Біріншіден, Ұлыбританияның білім беру жүйесі студентке бағытталған оқыту әдісін қолдайды. Бұл дегеніміз, оқу процесі студенттердің қажеттіліктері мен қызығушылықтарына сай ұйымдастырылады. Мысалы, Рединг университетінде студенттерге өздерінің оқу жоспарларын таңдау мүмкіндігі беріледі. Олар қызығушылықтары мен болашақ мамандықтарына сәйкес пәндерді таңдай алады. Бұл тәсіл студенттердің білім алуға деген ынтасын арттырып, оқу процесін тиімді етеді. Әрине, бұл процесс біздің елде де қолданылады.
Екіншіден, Ұлыбритания университеттері зерттеуге көп көңіл бөледі. Мұнда оқытушылар мен студенттер ғылыми-зерттеу жұмыстарымен белсенді айналысады. Рединг университетінде ғылыми зерттеулерге ерекше назар аударылады және студенттер теориялық білім алып қана қоймай, практикалық дағдыларды да меңгереді. Мысалы, студенттерге заманауи зертханалар мен кітапханалар қолжетімді, бұл оларды ғылыми зерттеулерге белсенді қатысуға ынталандырады.
Үшіншіден, Ұлыбританияда білім беру саласында инновациялар мен технологиялар кеңінен қолданылады. Көптеген университет заманауи жабдықтар және оқыту әдістерімен қамтылған. Сондай-ақ, Рединг университеті виртуалды зертханалар мен онлайн платформалар арқылы білім алуға мүмкіндік береді. Бұл студенттердің білім алу процесін қолжетімді етеді.
Төртіншіден, Ұлыбританияның жоғары оқу орындары халықаралық ынтымақтастыққа үлкен мән береді. Рединг университетінде әлемнің түкпір- түкпірінен келген студенттер мен оқытушылар бірге жұмыс істейді. Бұл мәдени және академиялық алмасуды қамтамасыз етіп, студенттерге жаһандық көзқарас қалыптастыруға көмектеседі.
– Бірнеше айдан бері шетелдесіз. Орта қаншалықты қызық?
– Ұлыбританияда, әсіресе Рединг университетінің ғылыми ортасында жүргенімде, ағылшындар ортасының ерекшелігі мен қызық жақтарын байқадым.
Ағылшындар – өте сыпайы және тәртіпті халық. Олар кезек күту, жолда жүру, қоғамдық орындарда өзін-өзі ұстау сияқты мәселелерге ерекше мән береді. Бұл маған алғашқы күндерден-ақ қатты әсер етті. Мысалы, дүкенде немесе қоғамдық көлікте кезекке тұру кезінде ешкім алға ұмтылмайды, әркім өз кезегін сабырмен күтеді.
Сонымен қатар, ағылшындардың мәдениетке және тарихқа деген құрметі ерекше байқалады. Лондонда, Оксфордта, Кембриджде және басқа да қалаларда көптеген тарихи ғимараттар мен мұражайлар бар. Әрбір көшеде, әрбір бұрышта тарихи орындар мен ескерткіштер кездеседі. Бұл жерлерде өткізілетін экскурсиялар мен көрмелер өте қызықты әрі танымды.
Ағылшындардың білімге және ғылымға деген ынтасы да ерекше әсерлі. Университеттер мен зерттеу орталықтарында студенттер мен ғалымдар жаңа идеялар, жобалармен белсенді жұмыс істейді. Рединг университетінде студенттер мен оқытушылар арасындағы қарым-қатынас та өте жылы. Бұл жерде әркім өз пікірін еркін білдіре алады және идеяларды ашық талқылайды.
Ағылшындардың тұрмыстық мәдениеті де қызықты. Мысалы, олар күнделікті шай ішуді жақсы көреді және бұл дәстүрді ерекше ұстанады. Шай уақыты – әлеуметтік қарым-қатынас пен демалуға арналған ерекше сәт. Сондай-ақ, олар әр түрлі фестивальдер мен мәдени шараларды жиі өткізеді, бұл шаралар қоғамның түрлі топтарын біріктіреді.
Бірнеше ай бойы осындай қызықты ортада болу маған көптеген жаңа дүниені үйренуге және басқа мәдениеттерді тереңірек түсінуге мүмкіндік берді. Бұл тәжірибе менің жеке және кәсіби дамуым үшін өте пайдалы болды.
– «500 ғалым» жобасы «ғылыми туризмге» айналып кетті. 3 ай, 6 ай, 1 жыл тағылымдама уақыты тек танысуға жетеді, дайын материал не жобаңыз болмаса бұл аралықта нәтиже алу тым қиын» дейді кейбір ғалымдар. Сіз не дейсіз? Тағылымдама ғалымдар үшін қаншалықты тиімді?
– Әрине, кейінгі уақытта бұл тәрізді сыни пікірлер айтылып жүр. «500 ғалым» жобасының кейбір сыншылары тағылымдама уақыты тек танысуға жетеді деп есептейді. Алайда мен бұл пікірмен келіспеймін және тағылымдаманың ғалымдар үшін қаншалықты тиімді екенін бірнеше себеппен айта аламын.
Біріншіден, тағылымдама барысында алынатын тәжірибе мен білімнің маңызы зор. Мысалы, мен Рединг университетінде білім берудегі менеджмент саласы бойынша тағылымдамадан өтіп жүрмін. Бұл уақыт ішінде мен тек теориялық білім алып қана қоймай, көптеген тәжірибелік дағдыны да меңгердім. Ұлыбританияның білім беру жүйесінің озық әдістерімен танысып, оларды өз елімізде қалай қолдануға болатынын түсіндім. Бұл тәжірибе менің кәсіби дамуым үшін өте құнды болды.
Екіншіден, тағылымдама ғалымдарға халықаралық деңгейде байланыс орнатуға мүмкіндік береді. Мен Рединг университетінде көптеген ғалыммен және зерттеушілермен таныстым. Бұл байланыстар менің ғылыми жұмысым үшін маңызды ресурстарға айналды. Халықаралық ынтымақтастық жобалар мен зерттеулерді жүзеге асыруда үлкен рөл атқарады және бұл байланыстар болашақта бірлескен жобалар мен жарияланымдарға негіз бола алады.
Үшіншіден, тағылымдама ғалымдарға жаңа технологиялар мен зерттеу әдістерін меңгеруге мүмкіндік береді. Ұлыбританияның жоғары оқу орындары заманауи жабдықтармен және зерттеу әдістерімен жабдықталған. Бұл жерде мен өз саламда қолданылатын ең жаңа технологиялармен таныстым және оларды қолдануды үйрендім. Мұндай білім мен дағдылар біздің еліміздің ғылыми әлеуетін арттыруға үлкен үлес қосады.
Төртіншіден, тағылымдама барысында алынған білім мен тәжірибені өз елімізде тарату мүмкіндігі бар. Мен «Болашақ» бағдарламасының «500 ғалым» жобасы аясында алған тәжірибемді әріптестеріммен және студенттеріммен бөлісіп, олардың да кәсіби деңгейін көтеруге ықпал етемін деп сенемін. Бұл біздің еліміздің ғылыми және білім беру жүйесінің дамуына оң әсер етеді.
Сондықтан, тағылымдама уақыты шектеулі болса да, оның ғалымдар үшін берері мол деп есептеймін. Менің әлі 7 ай уақытым бар. Әрбір тағылымдамадан өтіп жатқан ғалым өз мақсаттарына жету үшін бұл уақытты тиімді пайдалануға тырысуы керек. Осылайша, «500 ғалым» жобасы Қазақстанның ғылыми әлеуетін арттыруға үлкен үлес қосады.
– Бұл елдегі бұқаралық ақпарат құралдарына да назар аударған боларсыз. Олар қандай бағытқа басымдық береді? Газет журналдарына келсек, ағылшын оқырмандарына қызықты тақырыптарды байқай алдыңыз ба?
– Иә, Ұлыбританиядағы бұқаралық ақпарат құралдарына ерекше назар аудардым. Бұл елдегі газет-журналдар түрлі бағытқа басымдық береді және олардың ерекшеліктері айқын көрінеді.
Ұлыбританияның бұқаралық ақпарат құралдары негізінен жаңалықтар, аналитика, мәдениет, спорт және өмір салты тақырыптарын қамтиды. Мысалы, The Times, The Guardian, The Daily Telegraph сияқты жетекші газеттер саясат, экономика және халықаралық қатынастар бойынша терең аналитикалық мақалалар ұсынады. Бұл газеттердің оқырмандары негізінен білімді және ақпаратқа қызығушылық танытатын адамдар.ъ
Сонымен қатар, The Sun және Daily Mail сияқты таблоидтар халық арасында өте танымал. Олар негізінен сенсациялық жаңалықтар, атақты адамдардың өмірі, қоғамдағы қызықты оқиғалар мен өсектерге басымдық береді. Бұл газеттердің оқырмандары көбінесе күнделікті өмірде жеңіл әрі көңіл көтеретін ақпарат іздейтін адамдар.
Ұлыбританиядағы журналдар да әртүрлі тақырыпты қамтиды. Мысалы, The Economist журналы саясат, экономика және халықаралық қатынастар бойынша терең талдау мен зерттеулер ұсынады. Vogue және Elle журналдары сән, сұлулық және өмір салты тақырыптарын қамтиды. National Geographic журналы табиғат, ғылым және саяхат тақырыптарына ерекше назар аударады.
Ағылшын оқырмандарына қызықты тақырыптар өте көп. Мысалы, экология мен климат өзгерістері, технологиялық жаңалықтар, денсаулық сақтау және ғылым саласындағы жаңалықтар кеңінен талқыланады. BBC News және Sky News сияқты жаңалық арналары да күнделікті ақпаратты жеткізіп, терең талдаулар мен сараптамалар ұсынады.
Бір қызықты факт – Ұлыбританияда әртүрлі газеттердің саяси ұстанымдары әртүрлі. Мысалы, The Guardian көбінесе солшыл-либералдық көзқарасты ұстанса, The Daily Telegraph оңшыл-консервативтік бағытта ақпарат береді. Бұл ерекшелік оқырмандарға әртүрлі көзқарастарды салыстырып, өз пікірін қалыптастыруға мүмкіндік беретінін көрсетеді.
Ұлыбританияның бұқаралық ақпарат құралдары қоғамдағы маңызды мәселелерді талқылауға үлкен үлес қосады және әртүрлі аудиторияға қызықты әрі пайдалы ақпарат ұсынады. Бұл елдегі ақпарат құралдарының әртүрлілігі мен сапасы оқырмандардың кең ауқымды ақпарат алуына мүмкіндік береді. Сонымен қатар БАҚ өкілдері мен олардың жұмысына деген көпшіліктің құрметі мені таңдандырды десем де болады.
– Шетелде оқу үшін алдымен ағылшын тілін білу қажет. Сіз қалай дайындалдыңыз?
– Иә, шетелде оқу үшін ағылшын тілін білу маңызды. Алайда, мен ағылшын тілін өте жетік білмеймін. Дегенмен осында келу үшін бірнеше кезеңді сынақтан өттім. Тағылымдамаға шақырушы Рединг университеті IELTS немесе TOEFL сертификаттарын талап етпеді. Бұл мен үшін ерекше мүмкіндік болды.
Дайындық барысында Қызылорда қаласындағы «Биг Бен» оқу орталығында жеделдетілген курсқа қатыстым. Бұл курста мен негізгі грамматикасын, сөздік қорын және сөйлеу дағдыларын меңгердім. Оқу орталығының оқытушылары өте тәжірибелі және түсінікті тілмен сабақ жүргізді, сондықтан тіл үйрену процесі маған оңай және қызықты болды.
Қазіргі кезде де ағылшын тілін сол ортада, таза ағылшындар арасында меңгеруге талпынып жүрмін. Рединг университетінде көптеген адаммен араласу, сабақтарға қатысу және күнделікті өмірде ағылшын тілін қолдану арқылы тілдік дағдыларымды жақсартып келемін. Сонымен қатар, университеттегі арнайы тіл курстарына да қатысудамын. Бұл курстар маған тілдік кедергілерді жеңуге және ғылыми жұмыстарымда ағылшын тілін еркін қолдануға көмектеседі.
Осылайша, шетелде оқу үшін тілдік дайындық маңызды рөл атқарады және мен өз мүмкіндіктерімді барынша пайдаланып, ағылшын тілін жетілдіруге талпынудамын. Бұл тәжірибе менің кәсіби және жеке дамуым үшін өте пайдалы болып отыр.
– Елге келгесін қандай зерттеу жұмыстарымен айналыспақсыз?
– Елге оралғаннан кейін университетте ғылыми зерттеу жұмыстарымен белсенді айналысуды жоспарлап отырмын. Рединг университетінде алған білімім мен тәжірибемді қолдана отырып, бірнеше маңызды жобаны жүзеге асырғым келеді.
Біріншіден, білім берудегі менеджмент саласындағы зерттеулерімді жалғастыруды көздеп отырмын. Қазіргі заманғы озық әдістер мен технологияларды қолдану арқылы білім беру процесін жетілдіруге, оқу бағдарламаларын жаңартуға және студенттердің білім сапасын арттыруға бағытталған жобаларды жүзеге асырамын. Қазақстанның білім беру жүйесіне енгізуге болатын Ұлыбританияның тиімді тәжірибелерімен бөлісіп, біздің университетімізде қолдануға тырысамын.
Екіншіден, менің алдымда PhD докторлық диссертациямды қорғау жоспары тұр. Бұл менің ғылыми және кәсіби дамуыма үлкен үлес қосатын маңызды қадам. Диссертациямды сәтті қорғау үшін қажетті зерттеулер мен талдауларды жүргіземін және осы бағытта белсенді жұмыс істеймін.
Сонымен қатар, мен ғылыми мақалалар жазу және халықаралық конференцияларға қатысу арқылы өз зерттеулерімді халықаралық деңгейде таныстыруды мақсат етемін. Бұл біздің ғылыми қауымдастықтың дамуына және халықаралық ынтымақтастықты нығайтуға өз үлесін қосады деп сенемін.
Осылайша, елге оралғаннан кейін ғылыми зерттеулерге белсенді түрде кірісіп, білім беру саласындағы өзекті мәселелерді шешуге бағытталған жобаларды жүзеге асыруды жоспарлаудамын. Бұл жұмыстарым еліміздің ғылыми және білім беру жүйесінің дамуына оң әсерін тигізеді деп ойлаймын.
Сөз соңында, осындай мүмкіндікті бергені үшін Қорқыт ата атындағы университет басшылығына, «Халықаралық бағдарламалар орталығы» АҚ, Ғылым және жоғары білім министрлігіне алғысымды білдіремін. Бұл тағылымдама менің кәсіби өсуіме және еліміздің ғылыми әлеуетін арттыруға үлкен үлес қосады деп сенемін.
– Сұхбат үшін рақмет!
Әңгімелескен Айдана ЖҰМАДИНОВА
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!