фото: «Перово-Спелео» командасының архиві. Александр Веревкин атындағы үңгір
Адам шошырлық тіршілік иелері мен өлім уы. Ресейлік спелеологтар әлемдегі ең терең үңгірден нені тапқаны белгілі болды, деп хабарлайды тілшісі BAQ.KZ РИА Новости Спорт-қа сілтеме жасап.
Ресейлік спелеолог-спортшылар Жер бетінде ең терең саналатын үңгірдің түбіне жетіп, сол жерде тап болған таңғаларлық әрі қорқынышты жайттар туралы баяндады.
Қара теңізден де терең: Веревкин үңгірінің таңғажайып тарихы
1968 жылы красноярлық спелеологтар Абхазиядағы Арабика жотасының етегінде орналасқан Веревкин үңгірін алғаш рет зерттеп, 115 метр тереңдікке дейін түсті. Бұл тереңдіктің шектеуі емес екені белгілі болды, алайда үңгірдің кіреберіс шахтасының жоғалуына байланысты зерттеулер 14 жылға тоқтатылды. Тек 1980-жылдардың басында Мәскеудің «Перово» және «Перово-Спелео» клубтарының бастамасымен зерттеулер қайта жанданды.
Үңгірге Александр Веревкиннің есімі берілді. Ол — кеңестік белгілі спелеолог, «Перово» клубының мүшесі. 1983 жылы Кабардино-Балкарияда Су-Акан үңгіріндегі су асты бөгетін ашу кезінде қаза тапқан.
1986 жылы үңгірдің тереңдігі 440 метрге жетті. Алайда, ең маңызды ашылулар 2016 жылдан басталды. Әрбір экспедиция кезінде үңгірдің тереңдігін арттыра түскен. 2017 жылы спелеологтар 2212 метрге дейін түсті. Бұл тереңдік Қара теңіздің ең терең нүктесінен де асып түсті. 2018 жылы Веревкин үңгірі Гиннестің рекордтар кітабына әлемдегі ең терең үңгір ретінде тіркелді.
Зерттеулер барысында үңгірдің терең қабаттарында бұрын ғылымға белгісіз тіршілік иелері табылды. Бұл үңгірдің ерекше экожүйесі мен геологиялық құрылымы ғалымдарды таңғалдырды.
Алайда, 2024 жылы қосымша өлшеулер нәтижесінде үңгірдің тереңдігі 2209 метр деп нақтыланды. Осылайша, Веревкин үңгірі Крубера үңгірінен (2224 м) кейінгі екінші орынға ығысты.
Веревкин үңгірі — табиғаттың таңғажайып туындысы. Оның зерттелуі ғылым үшін маңызды жаңалықтар әкеліп, адамзаттың табиғатқа деген қызығушылығын арттыра түсті.
Капитан Немоның соңғы аялдамасы
Павел Демидов жетекшілік еткен «Перово-Спелео» клубының экспедициясы шамамен бір аптаға созылады.
Бұрын-соңды мұндай болмаған. Біз тар үңгірден түсіп келе жатып, кенеттен жер асты метросына ұқсас кеңістікке тап болдық, – деп еске алады Демидов.
Әрбір зерттеуші шамамен 20 килограмм жүк көтеріп жүрді: азық-түлік, жабдықтар және штабпен байланыс орнатуға арналған телефон кабельдері. Үңгір «сифон» деп аталатын жер асты көліне ұласты, оны «Капитан Немоның соңғы аялдамасы» деп атады.
Бұл көл ғалымдарға бірқатар ерекше жаңалықтар әкелді. Сифон мен оның айналасы тірі организмдерге бай болып шықты. Екі километр тереңдікте, күн сәулесі жетпейтін жерде, ғылымға бұрын белгісіз 20-дан астам тіршілік иесі табылды.
Бұл – ғылым үшін жаңа түрлер, олар әлі сипатталмаған. Әртүрлі кластар мен отрядтардан тұрады. Негізінен, бұл сүліктер, жалған шаяндар, көпаяқтар. Ұзақ эволюция барысында олар жер асты биотоптарында өмір сүруге толық бейімделген және басқа жерде кездеспейді, – деп түсіндіреді Папанин атындағы ішкі сулар биологиясы институтының ғылыми қызметкері Илья Турбанов.
Арқанға асылған мәйіт
Мұндай ашылымдар бірден туристер мен адреналинді жақсы көретіндерге қызығушылық тудыратыны анық. Алайда, спелеологтар бұл туралы өте қатты ескерту жасауда.
Үңгірге экскурсиялық немесе туристік мақсатта емес, кәсіби емес адамдардың баруға тырысуы әрқашан қасіретпен аяқталды, – дейді «Перово» клубының мүшелері үңгірге нервті серпілту немесе адреналин алу үшін барғысы келгендерге.
Бұл жерде кәсіби емес адамдарға орын жоқ, — дейді ғалымдар.
Тіпті мамандар да кейде барлық қауіптерді алдын ала болжай алмайды. Мұндай жағдай тәжірибелі спелеолог Демидовтың өз басында болды, ол осы жерлерде лай мен тастардың құлауы кезінде қайтыс болған.
2021 жылғы экспедиция кезінде 1100 метр тереңдікте зерттеушілер таңқаларлық оқиғаға тап болады. Олар үңгір күмбезінде арқанға асылып тұрған белгісіз адамның мәйіті табады.
Козеевті не опат етті?
Марқұмның кім екенін анықтау оңайға соқпады. Іздестіру жұмыстарына «ЛизаАлерт» еріктілері мен «Ирбис» құтқару жасағының мамандары тартылды. Ақырында деректер базасы арқылы мәйіттің Сочиден келген 37 жастағы турист — Сергей Козеевке тиесілі екені анықталды. Ол 2024 жылдың қараша айынан бері із-түзсіз жоғалғандар тізімінде тұрған. Үйінде әйелі мен екі баласы қалған.
Тергеу нәтижелері көрсеткендей, турист үңгірде шамамен бір аптадай уақыт болған. Ол бұл сапарға бір жылдан аса уақыт дайындалған. Алайда интернеттегі мақалалар мен спелеологтардың баяндамалары оған толыққанды білім мен тәжірибе бере алмағаны анық.
Қайтыс болған адам — әртүрлі спорт түрлерімен айналысатын тегеурінді турист болған. Ол спелеологиямен шұғылдануға бел буып, өкінішке қарай, ең күрделі үңгірлердің бірін таңдаған. Бұл — оның қателігі еді. Қолданған құрал-жабдығы кәсіби үңгір зерттеушілеріне қойылатын талаптарға мүлде сай келмеген, – дейді Спелеологтар одағы басқармасының мүшесі Евгений Снетков.
Қайғылы жағдайға не себеп болғаны нақты белгісіз. Бір нұсқа бойынша, Козеев биіктен құлап, жарақат алған. Ал ең үрейлі жорамал — ол арқанға ілініп қалып, үсіп өлген. Тағы бір болжам бойынша, ол шаршап-шалдығып, жүрегі тоқтап қалған.
Бір адамның қызығушылығы оны ажалға итермеледі. Бұл әрекет ешкімге жақсылық әкелмеді. Өтінемін, оның қатесін қайталамаңыздар, – деп ескертті «Перово» клубының жетекшісі Алексей Барашков.
Мәйіттің улы әсері
Мәйітті шығару операциясы оңай болған жоқ. Бірақ мәйітті үңгірде қалдыруға болмайтын еді. Бұл тек моральдық себептермен ғана емес (әйелі мәйітті шығару үшін көмек сұраған), сонымен қатар қауіпсіздік мәселелері тұрғысынан да маңызды болды.
Бұл үңгір арқылы өтетін су Гагра қаласында бұлақ болып шығып, бірнеше курорттық елді мекендердің су көзіне айналады. Адамдар осы суды пайдаланады. Әрине, оның концентрациясы төмен болғанымен, бұл — мәйіттің улы заттары тарайтыны анық. Әрине бұл үлкен мәселе, – деп атап өтті спелеолог Геннадий Самохин.
2021 жылдың 16 тамызында мәйітті жер бетіне шығарды.
2024 жылы үңгір әлемдегі ең терең үңгір атағынан айырылды. Сол «Перово» клубының мамандары арнайы құрал-жабдықтарды пайдаланып, қосымша өлшеулер жасады. Зерттелген тереңдік 2209 метр деп анықталды. Осылайша, Веревкина үңгірі тереңдігі бойынша Крубера үңгірінен (2224 м) қысқалау болып шықты.
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!