– Сейіл, елдегі марафоншылардың арасынан жиі кездестіреміз. Жалпы желаяқтардың арасына кездейсоқ келмеген шығарсыз?!
– Шыны керек, әу баста марафонға қызығушылық мүлде болмады. Кездейсоқ келгеннің бірімін (күліп). Жігіт болғаннан кейін құмарымыз футболға артты. Сабақтан тыс аладопты ермек еттік. 2018 жылы ойламаған жерден Almaty марафонына топ ете қалдық. Бәлкім Almaty марафонының жарнамасы жақсы болған болу керек. Бірақ осы марафонға қатысуға түрткі болған бірге оқыған досым болды. Досымның ұсынысын кері қайтаруға ыңғайсызданып, амал жоқ, жарна төлеп, тіркеліп кеттік. Жалпы марафон екіге бөлінеді. Толық және жартылай. Толық марафон 42 шақырымды құраса, жартылай 21 км. Екі апта дайындық жүргізіп, намысқа тырысып 21 шақырымды жүгіріп өттім. Осылайша Almaty марафоны желаяқтардың қатарына қосылуымның алғашқы баспалдағы болды.
– Almaty марафонынан бері Сейілдің қанша шақырым жүгіргенін білсек…
– Соңғы үш жыл ішінде 15-ке жуық марафонға қатыстым. Барлығын есептесек, 500 шақырымға жетіп жығылады. Әйгілі Марат Жыланбаев секілді 130 мың шақырым жүріп өтпесем де 500 км мен үшін жетістік. Алда әлі де бірнеше марафон күтіп тұр. Сондықтан шақырымдар әлі де көбейе түседі.
– Марафондардың арасында өзіңізге ең ауыр болғаны қайсы?
– 2019 жылы 27 қыркүйекте Шымкент қаласында өткен марафон еді. Әлі есімде 42 шақырымға яғни толық марафонға алғаш қатысуым болатын. Бір жағынан сол жылы қатты жарақат алып қалдым. Ұлттық хирургиядан ем қабылдап, толық айықпастан 42 шақырымды бағындырдым.
– Өзге елдерде өткен марафондарға қатысып көрген боларсың?!
– 2019 жылы сырт елге шығуға мүмкіндік алдым. Мамыр айында Қырғызстандағы Бішкек қаласында өткен жартылай марфонға шақырылдым. Бір қиын болғаны, көлдің етегінде жүгірген соң ылғалды ауа болды. Сәл тыныстау желаяқтар үшін қиынға соқты. Сондай-ақ ұйымдастыруы да біз ойлағандай жақсы болмады. Финишке жеткен кезде тағылуы тиіс медальді бірер сағат тосуға тура келді. Сонымен қатар күткен медальміз қолға тигенде жазуы қате болды. Мұндай факторлар марафонның мәртебесін түсіреді. Еуропа марафондарына қатысуды армандайтынмын. Әсіресе Мадридтегі тарихы бай марафонда жүгіріп өту үлкен арманым еді. 2020 жылы Испанияға барудың жолын қарастырып, ұшаққа билет алып, визаға құжаттар тапсырып жүргенімде пандемия пайда болып, жоспарымның күл паршасын шығарды. Бірақ әлемдегі жағдай қалыпқа келсе, Мадридтегі марафонды қайта қолға аламын.
– Марафонның қатысу құнына тоқталсаң. Марафоншы Сейіл бүгінге дейін жүгіруге қанша қаражат жұмсады?
– Қаражатты жұмсау марафонның қайда өтетініне байланысты. Мысалы, Алматы қаласында ұйымдастырылатын шараға тек жарнапұл төлеймін. Яғни толық марафонға – 8 мың, жартылай марафонға – 4 мың теңге. Ал сырт қалаларда өтетін шараға міндетті түрде жолақы мен жатын орын қосылады. Сондықтан нақты қанша қаржы жұмсағаным есімде емес. Нақтысы, ақшамның дұрыс бағытта жұмсалғаны қуантады.
– Жүгірудің адам ағзасына қандай пайдасы бар және деннің саулығы үшін қаншалықты жиі жүгіру керек?
– Жүгіру, ең алдымен, бүкіл ағзанының жұмысын жақсартады. Жүрек-қан тамырларынан бастап, қан айналымы, тыныс алу, бұлшық еттердің жұмысын нығайтады. Адамның мінез-құлқына да әсері көп, көтеріңкі көңіл күй мен күні бойы энергия сыйлайды. Жүгіру – ең қолжетімді спорт түрі. Шектеулер мен кедергілерді ысырып, дұрыс жүгірер болсаңыз, аталған спорт белгілі ауа райы мен орын талғамайды. Дұрыс жүгірсеңіз, ағза қуанады. Бірақ мөлшерінен асып, өзіңізді қинап жіберуге де болмайды. Тепе-теңдік сақталуы керек.
– Денсаулыққа қандай уақытта жүгірген пайдалырақ, таңертең бе, әлде кешке ме?
– Спорттың қандай түрімен шұғылдансаңыз да ең дұрысы, таңғы уақыт. Қаншалықты ерте болса, соншалықты пайдалы болады. Себебі таңда ауа таза. Егер жүгірумен шұғылдансаңыз: таңертең адамда ең төменгі пульс болғандықтан жүгіру де қиынға соқпайды. Ал кешкі жаттығуларда, біріншіден, адамда ең жоғарғы пульс болады, ауа лас және ең бастысы – кешке кедергілер өте көп. Достарыңыз немесе әріптестеріңіз ойыңызды бөліп жіберуі мүмкін. Үлкен қалаларда кептеліс те кедергі тудырады. Сондықтан таңғы уақытта жүгірген абзалырақ.
– Жүгіруді жаңа бастағандарың көбі тез шаршап қалады. Осы орайда қалай дұрыс тыныс алу керегін айтып өтіңізші?
– Ұзақ жүгірудің және шаршап қалмаудың өзіндік тактикасы бар. Мұны алғашында мен де білмейтінмін. Белгілі марафоншы Андрей Куновтан көп кеңес алдым. Жалпы ұзақ қашықта жүгірсек, асықпау қажет. Баяу баппен жүгірген абзал. Нағыз марафоншы 30 шақырымнан кейін белгілі болады. Сондай-ақ тыныс алу да маңызды. Жалпы тыныс алуға көптеген фактор әсер етуі мүмкін. Қандай пульсте, қандай қашықта, қандай жылдамдықта жүгіріп жатқаныңызға байланысты. Егер адам арнайы жүгіру техникасын дұрыс орындаса, тыныс алу да соған қарай ыңғайланады. Мысалы 3X3 демалу: үш қадам тыныс алып, келесі үш қадамда тынысты қайта шығару керек. Және тыныс ешкімге естілмеуі қажет, тіпті өзіңізге де. Бұл өте маңызы. Жүгірумен тұрақты айналысатын адамдардың тыныс алғаны мүлде естілмейді. Ентігіп қалмас үшін бөліп-бөліп дем алу қажет.
– Жүгіру кезінде теп-теңдікті ұстаудың маңызды екенін айттыңыз. Қандай ережелер бұзылғанда жүгіру адам өміріне қауіп төндіреді?
– Жүрек 60-70 рет соғу барысында демалады. Ал жүгіру кезінде 130 рет соқса демалып, одан ары күш ала береді. Егер 180-дік пульсте жоғарғы екпінмен жүгірсеңіз, жүрек демалып үлгермейді. Сол бағытта жүгіруді жалғастыра берсеңіз өз жүрегіңізді өзіңіз өлтіріп тынасыз. Жүрекке ауыр салмақ салатындар – жай жүрістен жүгіруге ауысып жатқан спортшылар. Олардың пульсі көбіне 220 болады. Бұл өте қауіпті. Сондықтан жүрекке ауыр салмақ салуға болмайды.
– Соңғы сауал. Туған жерде марафон өткізу ойда жоқ па?
– Туған жерде ұйымдастыру ойда бар. Елімізде марафон өтетін қалалар санын көбейту қажет. Жалпы өткізу үшін әрине демеушілер керек. Сыр өңірінде жоғары деңгейде өткізу үшін алдымен Еуропаға барып, сол жақтан жақсы тәжірибе жинақтап келуім қажет.
Өзге де жаңалықтарды оқу үшін Telegram арнамызға жазылыңыз!